داخلی صفحه اقتصاد آرشيو خبر

چرا بانک‌ها بنگاه‌داری می‌کنند؟

«خرید سهام و مشارکت در سرمایه یک یا چند شرکت یا خرید اوراق بهادار داخلی یا خارجی به حساب خود، به میزانی بیش از آنچه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به موجب دستورها یا آیین‌نامه‌های خاص تعیین خواهد کرد.» این بند سوم از ماده 34 قانون پولی و بانکی کشور در سال 1351، یکی از اصلی‌ترین مفرهای قانونی بود که از گریزگاه آن بانک‌ها توانستند به بنگاه‌داری روی آورند. در سال 1386 براساس دستور بانک ‌مرکزی بانک‌ها موظف شدند لیست املاک مازاد خود را به این بانک اعلام کنند که در همان سال بانک‌ها لیستی پنج‌هزار فقره‌ای از املاک مازاد خود را به بانک مرکزی تحویل دادند؛ اما این مقدار رقم دقیقی نبود، چراکه این لیست فقط مربوط به 10 بانک بود. طبق آمارهای اعلام شده از سوی پیمان کریمی‌یگانه، مدیرعامل شرکت فروش اموال مازاد بانک‌ها (فام) از سال 87 تاکنون طی 10 سال فعالیت این شرکت، به جهت نبود الزام قانونی برای فروش اموال مازاد بانک‌ها توسط فام، فقط 10بانک املاک مازاد خود را اعلام کرده‌اند که مجموع املاک مازاد این بانک‌ها، 6 هزار و 430 فقره است. البته فام نیز خود یکی از شرکت‌های بانک ملی محسوب می‌شود.

تا سال 96 نیز بانک‌ها مجاز بودند تا سقف ۴۰ درصد در بنگاه‌داری مشارکت داشته باشند، اما در مصوبه سال 96 این میزان به 20 درصد رسید و بعد از آن نیز با حساسیت‌های گسترده سیاسی تا بالاترین سطوح کشور، این سهم در حال کم شدن است.

اما بانک ملی با 54 شرکت (مجموع شرکت‌های تحت مدیریت و تحت پوشش)، پاسارگاد با 49 شرکت، سپه با 32 شرکت، بانک شهر با 23 شرکت، بانک مسکن با 20 شرکت، اقتصاد نوین با 19 شرکت، پارسیان با 17 شرکت، ملت با 16 شرکت، تجارت و بانک دی هرکدام با 15 شرکت، 10 بانک دارای بیشترین بنگاه هستند. مسکن و مستغلات، فرآوری معدنی، کارگزاری، بیمه، صرافی، لیزینگ، سیمان و فولاد ازجمله بخش‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری بانک‌هاست.از مجموع 325 شرکت، 54 شرکت وابسته به بانک‌ها در زمینه ساخت‌وساز و مستغلات و یک شرکت در زمینه مشاوره املاک فعال هستند.

بزرگترین انبوه‌ساز مسکن

بانک مسکن یک هلدینگ بسیار بزرگ است. «گروه مالی بانک مسکن» بزرگترین شرکت آن است که در وبسایت این شرکت چنین توضیحی ارائه شده است:«ارائه خدمات تأمین مالی و ساخت مسکن در شرکت‌های گروه مالی بانک مسکن» گروه مالی بانک مسکن (سهامی عام) در آبان ماه سال 54 با عنوان شرکت باسایک (سهامی خاص)، به منظور اجرای طرح‌های ساختمانی ثبت شد و شروع به بهره‌برداری کرد. در شهریور سال 85 فعالیت در حوزه بازار سرمایه نیز به فعالیت‌های این گروه اضافه شد و نام آن به شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری بانک مسکن و نوع آن از سهامی خاص به سهامی عام تغییر یافت. درتیر ماه سال 93 نیز نام شرکت به گروه سرمایه‌گذاری بانک مسکن تغییر یافت و اساسنامه آن مطابق قوانین سازمان بورس تصویب شد. این هلدینگ بزرگ از شرکت‌های مختلفی مانند شرکت توسعه خدمات کارآفرینی، شرکت گروه سرمایه‌گذاری مسکن، کارگزاری بانک مسکن، فناوری اطلاعات ناواکو، شرکت واسپاری آباد مسکن، شرکت خدمات ارزی و صرافی بانک مسکن از جمله شرکت‌های تابعه این بانک است. 

آنطور که از پروژه‌هایی که در این سایت معرفی شده برمی‌آید، انبوه‌سازی مسکن کار اصلی این هلدینگ است و پروژه‌هایی در شهرهای مختلف کشور دارد. سایر اطلاعات نیز نشان می‌دهد که بانک مسکن هشت هلدینگ دارد. تنها هلدینگ سرمایه‌گذاری مسکن این بانک دارای 13 شرکت فعال در زمینه مسکن است. این گروه مهم‌ترین انبوه‌ساز به تأیید سازمان مدیریت صنعتی (در بخش ارزیابی 500 شرکت برتر کشور) است که در کارنامه خود ساخت 69,927 واحد مسکونی دارد. علاوه‌بر فعالیت ساخت مسکن، 10 پروژه آموزشی و 87 پروژه تجاری- اداری توسط این شرکت ساخته شده است.

پیشتاز واگذاری املاک

بانک ملی بیشترین میزان بنگاه‌داری را در میان تمام بانک‌ها داشته و در ماه‌های اخیر نیز حجم زیادی از اموالش را واگذار کرده است. گروه صنعتی بلا، صرافی ملی ایران، قند و تصفیه شکر اهواز، صنایع چوب و کاغذ مازندران، فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه، خدمات بهداشتی و درمانی اصفهان، کشت و صنعت دامپروری پارس و... در پایگاه اینترنتی بانک ملی جزو شرکت‌های این بانک قرار گرفته‌اند. این بانک در حوزه راه‌سازی نیز فعال بوده و آزادراه قزوین-زنجان، آزادراه باغچه-مشهد، آزادراه زنجان-تبریز، آزادراه کنارگذر شمالی مشهد نیز جزو اموال آن است. البته لیست شرکت‌های تحت پوشش بانک ملی، بعد از سال 89 به روز نشده است. بر اساس گزارش وزارت اقتصاد، میزان فروش سهام شرکت‌های متعلق به بانک ملی ایران معادل ۷۲۷میلیارد و ۴۰۹ میلیون ریال متعلق به دو شرکت «صنعتی و معدنی توسعه ملی» و «چوب فریم» و ۱۰ درصد سهام شرکت «شفا دارو» اعلام شده است.بانک ملی همچنین نسبت به عرضه شرکت «دامپروری پارس» از طریق سازمان خصوصی‌سازی و نیز ارزشگذاری دو شرکت مهم زیر مجموعه از جمله «شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی» در مجموع به مبلغ ۴۹ میلیارد و ۳۴۴میلیون ریال اقدام کرده است.  محمدرضا حسین‌زاده، مدیرعامل بانک ملی ایران نیز یک ماه پیش گفته بود:« از ابتدای سال‌جاری تا پایان تیرماه تعداد ۱۲۴مورد از املاک مازاد ملکی و تملیکی بانک به ارزش ۸۱۷ میلیارد و ۴۴۵ میلیون ریال در ۶۵ مزایده به فروش رسیده است. طی سه سال ۹۴، ۹۵ و ۹۶ نیز تعداد ۶۶۱ مورد از این املاک از طریق۵۱۲ مزایده فروخته شده است که ارزش آن به ۵ هزار و ۶۰۹ میلیارد و ۹۰۳ میلیون ریال می‌رسد.»

 

آگهی فروش ملک نبش کوچه دولو

«طی بیش از دو دهه منتهی به سال ۱۳۸۵ فعالیت‌های واقعی این شرکت همچنان به انجام پروژه‌های ساختمانی اعم از ایجادی، توسعه‌ای، بازسازی و نوسازی در قالب عملیات پیمانکاری با کارفرمایی بانک تجارت محدود می‌شد. متعاقب کسب تجربیات ارزشمند شرکت بر مبنای مدیریت و اجرای پروژه‌های متعدد و ایجاد ضرورت فعالیت شرکت در حوزه‌های سرمایه گذاری، در چارچوب تصمیمات متخذه در جلسه مورخ ۱۳۸۵/۱۰/۵ مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت ساختمانی تجارت، ضمن تصویب اساسنامه جدید این شرکت دلالت بر توسعه فعالیت‌های آن به حیطه سرمایه‌گذاری‌ها علی‌الخصوص در بخش ساختمان و مسکن، نام شرکت مذکور نیز به « شرکت سرمایه‌گذاری و ساختمانی تجارت» تغییر یافت.» این شرح فعالیت یکی از اصلی‌ترین شرکت‌های بانک تجارت است؛ بانکی که یکی از بیشترین میزان دارایی‌ها را در میان تمام بانک‌ها داراست. تجارت، همچنین یکی از بانک‌هایی است که بیشترین میزان املاک را داراست. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که این بانک جمعاً 15 شرکت در قالب شرکت‌های تحت مالکیت، تحت مدیریت و سهامداری دارد که موضوع فعالیت 9 شرکت در حوزه مسکن و ساخت‌وساز است و گروه صنعتی و معدنی سیمان تجارت مهریز نیز به‌‌نوعی با مصالح ساختمانی در ارتباط است. در یک آگهی در پایگاه اینترنتی شرکت تدبیرگران فردای امید از شرکت‌های وابسته به بانک تجارت آمده است:«این شرکت در نظر دارد یک قطعه زمین را به فروش برساند.مساحت زمین ۳۰۰۰ متر مربع (سه بر) با پروانه احداث تجاری و اداری به متراژ حدود ۳۳۰۰۰ متر مربع واقع در تهران - خیابان شریعتی - بالاتر از پل رومی - نبش کوچه دولو» به هر حال مسئولان بانک تجارت از برنامه‌های خود برای واگذاری املاک بارها صحبت کرده‌اند. آمار وزارت اقتصاد نیز نشان می‌داد که بانک تجارت در سه ماه پایانی سال گذشته، نسبت به فروش بخشی از سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و فروش املاک مازاد در خارج از بورس به ترتیب به مبلغ ۶۲ و ۲۲ میلیارد ریال اقدام کرد. ارزش‌گذاری و عرضه سهام شرکت‌های «تجارت الکترونیک پارسیان»، «فولاد مبارکه اصفهان»، «پتروشیمی شیراز» و «پتروشیمی پردیس» در مجموع به ارزش ۹۰۴ میلیارد و ۶۹۳ میلیون ریال از جمله دیگر اقدامات بانک تجارت در این خصوص محسوب می‌شود. حق وردی، قائم مقام بانک تجارت گفته بود:« به رغم تلاش‌های انجام شده در حوزه واگذاری املاک و شرایط و مشکلات موجود، متأسفانه حجم املاک مازاد و بویژه تملیکی ورودی به دفاتر بیش از حجم فروش املاک فروش رفته در مدت مشابه بوده است.»

4 هلدینگ تنها در 10 سال

«هولدینگ ساختمانی و عمرانی»، «هولدینگ مالی و اقتصادی»، «هولدینگ فناوری اطلاعات» و «هولدینگ صنایع و معادن و انرژی» نام این 4 هولدینگ در بخش شرکت‌های تابعه بانک شهر قرار گرفته است، بانکی که از سال 87 با عنوان مؤسسه مالی و اعتباری شهر و با سهامداری شهرداری تهران شروع به کار کرد اما بسرعت به یکی از بزرگترین هلدینگ داران و بازیگران ساختمانی بانکی تبدیل شد. تنها هلدینگ ساختمانی این بانک دارای 6 شرکت فعال در زمینه ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی شهری است. خرید و فروش، واردات و صادرات تمامی کالاهای مرتبط ساختمانی و بهداشتی، عملیات ساخت در امور عمرانی از قبیل احداث ساختمان و راه و... مشارکت و سرمایه‌گذاری در کارخانه‌های تولید مصالح ساختمانی ازجمله زمینه‌های فعالیت این شرکت‌ها عنوان شده است. از آمار دقیق واگذاری املاک این بانک اطلاعات دقیقی در دسترس نیست اما آخرین آگهی بانک شهر برای فروش اموال مازاد نیز مربوط به شهریورماه می‌شود. در این آگهی آمده است:«مزایده فروش تعدادی از املاک مازاد بر نیاز خود: املاک اصفهان و کاشان با کاربری تجاری، اداری، رستوران، با تسهیلات ویژه منطبق با اجاره به شرط تملیک.»