کد مطلب: 38769
 
تاریخ انتشار : يکشنبه ۸ شهريور ۱۳۹۴ ساعت ۱۱:۲۲
بحران اقتصادی کنونی که اقلیم کردستان با آن روبرو شده است، تمامی حوزه‌های سیاسی و اقتصادی اقلیم را تحت تأثیر قرار داده است، کارشناسان و تحلیلگران امر معتقدند تأثیرات منفی این بحران که‌ جنگ با داعش آن را عمیق تر کرده‌ است سال های متمادی ادامه‌ خواهد داشت.
 
به گزارش ایران خبر،تا پیش از ظهور داعش همه چشم اندازها درباره اقتصاد کردستان عراق مثبت بود.کاستی های مختلفی در نطام بانکی و بیمه ای این کشور وجود داشت که به نظر همگی قابل حل بودند.منطقه ای با پتانسیل بالا برای سرمایه گذاری..
از سقوط صدام تا اکنون کردستان عراق به صورت نیمه خودمختار اداره شد و با وجود ارتباطات و وجود پتانسیل های رشد اقتصادی از جمله ذخایر نفت، منابع زیر زمینی، جذب گردشگر، قرارگرفتن در راه ارتباط زمینی با ترکیه و اروپا به کشور های عربی و همچنین آرامش نسبی که در آن منطقه حکم فرمابود، بستر فوق العاده خوبی را برای سرمایه گذاری و پیشرفت اقتصادی فراهم آورد.
کشورهای عربی ، اروپایی ، ترکیه و ایران از فعالین روند توسعه در کردستان عراق بوده و براساس گزارشات مسئولین و نیز با اولین دید صدها شرکت خارجی را در شهرهای این مناطق می دیدید که مشغول فعالیت و سرمایه گذاری هستند.
طی چندسال گذشته طی قراردادهای متعدد مقامات اقلیم کردستان با شرکتهای اروپایی توسعه منابع نفتی و اکتشاف سرعت قابل توجه ای پیداکرد و به تبع آن سرمایه گذاری های کلانی انجام شد، کشورهای عربی و همسایه نیز در طرح های دیگر زیربنایی، ساختمان سازی، راه  و ... وارد عرصه شدند به طوری که دهها میلیارد دلار سرمایه گذاری در این طرحها، این منطقه را به سمت دبی دوم به پیش خواهد برد.

وجود دو فرودگاه بین المللی سلیمانیه و اربیل که روزانه بیش از 5 پرواز خارجی از آنها انجام می گیرد، پایتخت بسیاری از کشورها اروپایی ، عربی و منطقه را در بر می گیرد و درحال حاضر نیز از سنندج ،کرمانشاه  و ارومیه در هفته چند بار پرواز به فرودگاههای اربیل و سلیمانیه انجام می گیرد که خود این ارتباط شرایط و فعالیت اقتصادی را آسانتر نموده است .
شرکت های ایرانی در این چند سال جدایی از انجام کارها و امورات بازرگانی (صادرات و واردات)، چندین طرح بزرگ را نیز در کردستان عراق به انجام رسانید.


*مرکز تجاری ایران در سلمانیه


با توجه به اهمیت این منطقه از منظر مقامات کشورمان ، مرکز تجاری ایران در شهر سلیمانیه بنیان نهاده شد تا ارتباط  وسیع و سریعتر اقتصادی و بازرگانی بین شرکتها و تجار دو کشور برقرار گردد، تاکنون نیز چندین نمایشگاه در شهرهای مختلف کردستان عراق برگزار شده و باتوجه به نزدیکی مرز بین المللی باشماق مریوان و اهمیت مهم شهر سلیمانیه در ابعاد اقتصادی و بازرگانی، امسال نیز چهارمین نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران 5 تا 9 مهر توسط شرکت نمایشگاه های بین المللی استان کردستان برگزار خواهد شد که فرصت مناسبی برای شرکتهای و صادرکنندگان نمونه کشورمان است تا بیشتر محصولات باکیفیت ایرانی را در آن منطقه معرفی کنند.


*شهر سلیمانیه عراق ، گام سریع پیشرفت


استان سلیمانیه یکی از مراکز بزرگ ثقل پیشرفت و توسعه  کردستان عراق بوده و هست.
سلیمانیه از شهرهای بزرگ عراق و مرکز استانی به همین نام که هم مرز با ایران می باشد.سلیمانیه در سال 1163 هجری شمسی(1784) به وسیله ابراهیم پاشای بابان بنیان نهاده شد و با طی کردن فراز و نشیب های فراوان امروزه شهری توسعه یافته و مرکز بزرگ سرمایه و به عنوان پایتخت فرهنگی کردستان عراق از آن یاد می شود.
پایه های رشد اقتصادی سلیمانیه به زمانی برمی گردد که مجرسون در گشت تاریخی خود به سلیمانیه در سال 1908 از وجود بازارهای مختلف در آن شهر نام می برد که  امروزه بازار ( نقیب) باقی مانده است.
جدایی از این ها وجود چند دانشگاه بزرگ و بین المللی ، دریاچه دوکان و ده ها منطقه مهم گردشگری بر اعتلای نام این شهر اثر گذاشته اند.
در سال 1991 که کردها و شیعیان عراق همگام و همزمان ، بر ضد حکومت بعث قیام کردند ، از این سالها به بعد کردها پیشرفت قابل توجهی کردند و به طوری که مدتها سلیمانیه به عنوان امن ترین منطقه عراق شناخته می شد و هرساله صدها خانواده عربی از ترس اقدامات تروریستی به این شهر مهاجرت میکردند.

در دوران معاصر این شهر در سال ۱۹۹۰ میلادی به دست بری کردستانی (اتحاد همه احزاب کردستان)از دست بعثی‌ها رهایی یافت و از آن تاریخ توسط حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق اداره می‌شود.
باوجود دشت های وسیع کشاورزی ، منابع طبیعی و زیر زمینی بکر که شرایطی مناسبی را برای توسعه شهر مهیا کرده بود، به دلیل ظلم حاکمان ظالم و بعثی عراق و جنگ  مستدام با کردها ، پیشرفت این شهر را در گذشته عقب نگه داشته بود.
اما امروزه با استفاده از پتانسیل های  مختلف ، بودجه های فراوان، ارتباط وسیع تجاری با کشورهای همسایه و نیز سرمایه گذاری میلیارد دلاری کشورهای خاورمیانه و دیگر کشورهای جهان، اقلیم کردستان و شهر سلیمانیه جهش بزرگ در پیشرفت اقتصادی و سرمایه گذاری داشته به طوری که امروز صدها شرکت از کشورهای ترکیه، ایران، چین ، کویت ،اردن و کشورهای اروپایی در این اقلیم و به ویژه سلیمانیه مشغول به سرمایه گذاری و انجام طرحهای زیر بنایی و خدماتی هستند.


*20میلیارد دلار سرمایه گذاری نفتی


در حیطه سرمایه گذاری  در منابع  نفتی کنسرسیومهای نفتی خارجی سرمایه گذاری حدود 20 میلیارد دلاری در منطقه انجام داده و این آینده پرامید را در این حیطه خبر می داد .
روزانه بیش از 40 پرواز خارجی از طریق فرودگاه بزرگ و بین المللی سلیمانیه به سمت پایتخت کشورهای اروپایی ، عربی و شهرهای سنندج ، کرمانشاه انجام می گیرد.
مردم سلیمانیه با زبان کردی تکلم می کنند و با فرهنگ وهنر و ادب فارسی حس قرینی دارند و این نزدیکی وقرابت فرهنگی که ایرانیان با کردستان عراق دارند با هیچ کشور دارای این نوع پتانسیل نیستند و این خود می تواند سطح ارتباط اقتصادی وسرمایه گذاری و مشارکت در طرحها را برای ایران در کردستان مهیاتر نموده و گوی سبقت را از شرکتهای دیگر کشورهای خارجی بخصوص ترکیه ربوده و خود به جایگاه اول ترقی نمایند.
پروژه هایی که بنابود تا چند سال گذشته افتتاح شوند و اکنون نمی دانیم که کدام افتتاح شده و کدام مهجور مانده اند.


*پروژه برج های قیوان

هتلی 5 ستاره و فروشگاهی عظیم با مرکز بزرگ بازرگانی و دو برج 26 طبقه را در بر می گرفت و سالنهای  ورزشی ، مراسم جهانی شامل می شد.




*پروژه شهر چشم گردشگری


چندین پارک ، ویلای گردشگری ، هتل ، شهربازی ، باغ وحش ، موزه ، ورزشگاه و استخر را در برمی گرفت و در این پروژه بزرگترین آبشار در سطح عراق ساخته می شد و همچنین ارتباط کوه پایه با کوهستان گویژه به وسیله تله کابین انجام می گرفت.
 
*پروژه شهر قشنگ


هتل 35 طبق ایی را شامل می شد که با جدید ترین استانداردهای جهانی ساخته می شد که به برج دبی شهرت یافت . در طبقه آخر رستورانی  که به دور خود در 360 درجه می گردید و چندین ساختمان 6 طبقه دیگر جایگاه کنفرانس های بزرگ ، جایگاه گولف، اسکی روی یخ و... شامل میشد.



این پروژه ها و صدهاپروژه دیگر این منطقه و شهر سلیمانیه را به سوی رشدی چشمگیر اقتصادی پیش می برد و اقلیم کردستان  را محل رقابت شرکت های متنوعی از کشورهای مختلف می نمود .
دهها نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در شهرهای مختلف اقلیم کردستان عراق جهت حضور موثر و چشمگیر شرکتهای ایرانی برگزار شده که منجر به قراردادهای در زمینه های مختلفی شده که براساس گزارش وزارت بازرگانی اقلیم کردستان ، حجم مبادلات تجاري با ايران در سال 2010 به بيش از 10 ميليارد دلار رسید.
 

*یک بیستم نفت جهان در کردستان عراق


کردستان نفت خیز ترین بخش از سرزمین عراق است که 5درصد نفت جهان را در اختیار دارد.
بیلبوردهای موجود دراین منطقه که در برگیرنده طرحهایی است که از احداث فروشگاه ها و هتل های لوکس در آینده ای نه چندان دور خبر می دادند ، نمادی از استقبال بیشتر سرمایه گذاران خارجی از این منطقه در مقایسه با دیگر بخشهای عراق بود. ولی دلیل هجوم این سرمایه های خارجی به بخشی از سرزمین جنگ زده عراق؛امنیت بالای آن در مقایسه با دیگر بخشهای عراق  بود. هنگام ورود به این منطقه از تمام افراد خواسته می شود تا اسلحه خود را تحویل دهند.
 

*اقتصادی مبتنی بر نفت و کشاورزی و توریسم

 
آن روزها عثمان شوانی، وزیر برنامه ریزی کردستان گفته بود:اقتصاد کردستان بسیار ضعیف است.اقتصاد کردستان به صنعت نفت،کشاورزی و توریسم وابسته است.
امنیت بیشترکردستان در مقایسه با دیگر بخشهای عراق سبب شد تا کردستان از اقتصاد سامان یافته تری برخوردار شود. پیش از براندازی صدام این منطقه ۱۳ درصد از درآمد نفت برای غذای عراق را به خود اختصاص داده بود ولی بعد از جنگ درآمد این منطقه بیشتر شد.
در سال ۲۰۰۶ میلادی اولین چاه نفتی پس از سرکوبی صدام در کردستان حفاری شد که شرکت DNO نروژ این کار را انجام داد.
پس از آن عراق با دو شرکت دیگر –کانادایی و انگلیسی- قراردادهایی برای اکتشاف و استخراج نفت امضا کرد و در سال ۲۰۰۷ میلادی نیز شماری از شرکتهای نفتی و عمرانی امریکا و اروپا وارد این منطقه شدند.


*درآمد سرانه 25 درصد بیش از سایر عراق


درآمد سرانه مردم کردستان ۲۵ درصد بیشتر از دیگر بخشهای عراق است که این درآمد رامدیون امنیت نسبی منطقه خود در مقایسه بادیگر بخشهای عراق هستند .
 
*ضعف نظام بانکی و بیمه
 

این منطقه کشورفقیر عراق دارای منابع کلان نفتی است و به گفته پژوهشگران سهم زیادی از منابع این سرزمین به دلیل مشکلات مالی و ضعف نظام بانک و بیمه هنوز کشف و استخراج نشده است.در واقع فقر کردستان به دلیل ضعف زیرساختهای اقتصادی و برنامه ریزی است نه اینکه مشکلی از نظر حجم ثروتهای طبیعی داشته باشد.
*خدمات پستی ضعیف

شوانی که سالهاست در بخشهای مختلف دولتی مشغول به کار است در مورد زیر ساختهای اقتصادی این منطقه از کشور عراق می گوید:هم اکنون کردستان نظام بانکی ندارد. نظام بیمه و خدمات پستی در این سرزمین فعال نیست.
در سالهای قبل بودجه کردستان به اندازه ای نبود که بتواند خدمات اجتماعی اولیه را برای مردم تامین کند و امروزه اغلب مردم این سرزمین در مشاغل دولتی هستند و همین مساله سبب می شود تا دو سوم از بودجه دولت به عنوان دستمزد به آنها پرداخت شود.
در این منطقه هیچ آمارگیری دقیقی صورت نمی گیرد و ما از حجم مبادلات اقتصادی، میزان درآمد بخشهای مختلف و مهمتر میزان تولید ناخالص داخلی کردستان هیچ اطلاعی نداریم. این صریح ترین و شجاعانه ترین حرفی بود که یک وزیر در کردستان به خبرنگار نیویورک تایمز گفت و بر بی برنامگی این سرزمین پر پتانسیل صحه گذاشت.
وی در ادامه گفت که در دوران حکومت صدام در عراق به کردستان آسیبهای زیادی وارد شد که جبران آنها نه یک سال یا دو سال بلکه دهها سال زمان لازم دارد. در آن سالها صدام سهم زیادی از روستاهای کردستان را ویران کرد و کشاورزی را کاملا از بین برد.
این ویرانی در شرایطی اتفاق افتاد که ۶۰ درصد از مردم کردستان کشاورز بودند ولی امروز تنها ۱۰ درصد از مردم به کشاورزی مشغول هستند.
یکی از مردم کردستان معتقد است تنها نقطه امید مردم کردستان نفت است. این منطقه ذخایر نفتی بسیاری دارد و همین مساله سبب شد تا در سالهای اخیر حجم زیادی از سرمایه هایی که بازار عراق را هدف قرار داده وارد کردستان شوند.
شمار زیادی از شرکتهای نفتی متوسط و کوچک برای بهره بردن از پتانسیل های نفتی این سرزمین واردکردستان شدند وبه دنبال آن شرکتهای عمرانی مختلف امریکایی و اروپایی کار احداث هتل ها ی لوکس و مراکز فروشگاهی و تجاری بزرگ را آغاز کردند.
طبق آمارهای موجود تا سال ۲۰۰۶ میلادی ۵۱ پروژه با ارزش ۵ میلیارد دلاردر این کشور به اجرا درآمده است اما هنوز سهم زیادی از آنها به مرحله بهره برداری نرسیده است.شایان ذکر است تا به امروز تنها ۲۰ درصد از مبلغ عنوان شده صرف اجرای پروژه ها شده است و مابقی برای تکمیل آنها صرف خواهد شد.
دو شهر اصلی کردستان یعنی اربیل و سلیمانیه با جمعیتی بالغ بر ۴ میلیون نفر از سال ۲۰۰۳ میلادی شاهد تحولات زیادی درزیرساختهای اقتصادی خود بود.
یکی از سران این منطقه در مورد دلیل تحولات اقتصادی آن می گوید در زمان حکومت صدام جنگهای زیادی درعراق در گرفت و این جنگها در کنار حملاتی که صدام به کردستان می کرد سبب شده بود تا زیر ساختهای شهری و صنعتی ما تخریب شود.
اما بعد از براندازی وی کردستان توانست با جذب سرمایه های خارجی نه تنها مدارس و مراکز آموزشی بسازد بلکه جاده، فروشگاه، خانه و حتی یک فرودگاه بسازد.
نازنین محمد ،وزیر امور شهری کردستان می گوید یکی از راههای تسریع روند بازسازی اقتصاد کردستان استفاده از تسهیلات مالی جهانی است.
تسهیلاتی که بانکها و مراکز مالی بین المللی در اختیار کشورها قرار می دهند. ولی ما باید از طریق بانک مرکزی بغداد برای دریافت وام اقدام کنیم که این مساله با توجه به درگیریها و تنشهای موجود در بغداد بسیار زمان بر خواهد بود.
البته این نظریه نازنین محمد در شرایط کنونی اقتصادی کردستان بسیار عجیب است. کردستان به دلیل ضعف زیادی نظام بانکی و نبودن نظام بیمه حتی امکان انتقال وجوه اندک پول از کردستان به یک منطقه دیگر رانیز ندارد. بنابراین حتی در صورت برطرف شدن موانع سیاسی بازهم این نمی توان از طریق بانک واقع در داخل این منطقه به انتقال وجه بپردازد.

 
*ملاحظات استراتژيک کردستان عراق  برای ایران



فرزانه روستایی در باره ملاحظات استراتژيک کردستان عراق  برای ایران نوشته است:کردستان عراق محل تلاقي امواج سياسي فرهنگي سه حوزه قدرتمند جغرافيايي است که منطقه کردها را فرا گرفته است. نفوذ زبان فارسي و فرهنگ ايراني، ترکي و عربي از شرق، شمال و جنوب همواره زبان و رفتار کردها را با خود درگير کرده و متاثر ساخته است. قدرت سياسي جذب و دفع و حتي سرکوب اين سه حوزه نيز معادلات قدرت را در روابط دروني و خارجي کردها همواره تحت تاثير قرار داده است. به عبارت ديگر، هويتي که امروزه در کردستان عراق شکل گرفته يا در حال شکل گيري است، همواره گوشه هايي از فرهنگ ايراني، عرب و ترک را با خود داشته است. با اين حال ايرانيت و تمايل به فرهنگ ايراني به دليل ريشه هاي تاريخي همواره نقشي ثابت و دامنه دار در تعريف کردها از فرهنگ داشته است و حداقل بسياري از سران حکومت خودمختار کردستان بي محابا از آن سخن مي گويند.
*با عرب و ترک اشتراک نداریم اما 70 درصد لغاتمان فارسی است

سرو قادر مسوول بخش فرهنگي حزب دموکرات کردستان مي گويد ما با عرب ها و ترک ها هيچ اشتراک زباني نداريم در حالي که 70 درصد لغات ما فارسي است. کردها در بسياري از مراسم و سمبل هاي مهم سنتي از جمله نوروز و رستم و اسفنديار ايراني ايراني اند و بيشترين روابط و طولاني ترين و امن ترين مرز را نيز با کردهاي ايران دارند.سرو قادر معتقد است ايران، افغانستان، تاجيکستان و کردستان عراق يک حوزه زباني و فرهنگي واحد را تشکيل مي دهند و همان طور که فرانسه با جديت به تقويت و تحکيم حوزه هاي فرهنگي خود مي پردازد و زبان فرانسه را ترويج مي دهد، دولت ايران نيز به عنوان يک مرکزيت فرهنگي بايد به چنين امري اهتمام ورزد.

مسوول بخش فرهنگي حزب دموکرات معتقد است کردها به عنوان قلمروي که هنوز در حال شکل گيري است و هويتي نسبتاً مستقل و خودمختار را پي مي ريزند، هيچ قرابتي با ترک ها يا عرب ها ندارند و به نوعي خود را بخش يا گوشه يي از حوزه فرهنگ ايراني مي دانند. در گفت وگو با بسياري از کساني که در شهرهاي اربيل، دهوک و زاخو با آنان برخورد داشتيم شاهد آن بوديم که تمايل به ايران و فرهنگ ايراني در کنار گريز از و حتي ستيز با فرهنگ ترکي و عربي گرايش غالب کساني است که دغدغه هاي هويتي دارند.


*رهبران سیاسی کرد در ایران


اکثريت رهبران سياسي دولت خودمختار کردستان عراق ساليان درازي از عمر خود را در ايران گذرانده اند. مسعود بارزاني، جلال طالباني و ده ها رهبر سياسي ديگر کردستان عراق در خاک ايران پا به ميانسالي گذاشتند. فرزندان بسياري از آنان در ايران به دنيا آمدند و بزرگ شدند. بسياري از اين جوانان فارسي را بدون لهجه و کاملاً سليس صحبت مي کردند. برخي از آنان اطلاع جامعي از روند انتشار کتب و مجلات ايراني داشتند. عکس خواننده هاي ايراني در ميان تصوير خوانندگان کرد يا ترک و عرب حضوري قابل توجه داشت. در خيابان هاي شهرهاي کرد با تعداد زيادي مغازه مواجه مي شويد که عرضه کننده موسيقي کردي هستند و جالب اينکه کردها - به زعم خودشان - به افراط ترانه گوش مي کنند. وقتي از کنار اين مغازه ها عبور مي کنيد، صدا و عکس هاي خوانندگان ايراني توجه شما را جلب مي کند و به يکباره احساس مي کنيد در سنندج يا يکي از شهرهاي ايران هستيد. مردم کردستان عراق به شدت به اعتقادات مذهبي پايبند هستند. آنان هويتي کردي براي خود قائل هستند که در موارد قابل توجهي به فرهنگ ايراني شانه مي سايد.با مشاهده تمايل قابل توجه کردستان عراق به ايران و نيز زمينه هاي مستعد و بسيار قابل توجه حضور ايران در اين منطقه، ارزيابي از تلاش رسمي ايران براي حضور در کردستان عراق و نيز تعريف برنامه ريزان سياست خارجي ايران از «جنس» نفوذ و حضور ايران ايران در اين منطقه اهميت بسزايي مي يابد. در دنيايي که رقابت براي ارسال امواج ماهواره يي براي صدور فرهنگ و نيز تبليغ نوع خاصي از رفتار اجتماعي از طريق فيلم، موزيک، نشريات و برنامه هاي راديويي يکي از اساسي ترين عرصه هاي رقابت در سطح بين الملل است، حضور فرهنگ ايران در کردستان عراق اهميت بسزايي مي يابد، هر چند در سطح رسمي بسيار کم رنگ و نحيف مي نمايد. فضاي استقبال از زبان فارسي و نيز توليدات فرهنگ ايران و بالطبع برقراري روابط گسترده سياسي و استراتژيک با ايران در شرايطي است که کردها از يک سو به دلايل امنيتي امکان نزديک شدن به ترکيه را ندارند و از سوي ديگر به نظر مي رسد تلاشي سازماندهي شده براي عرب زدايي و فاصله گرفتن از عربيت را سامان مي دهند.


*زبان عربی در حال فراموشی


در ميان نسل جوان کردها، تعداد کساني که توانايي صحبت کردن به عربي را دارند به شدت در حال کاهش است و به نظر مي رسد به تدريج به نوعي ضدارزش تبديل مي شود. تمايل به غرب و رواج زبان انگليسي در ميان جوانان و تحصيلکرده ها قابل توجه است در حالي که تمايل به زبان فارسي به عنوان حامل فرهنگ ايراني و نيز امتداد حضور استراتژيک ايران در اين منطقه حساس جغرافيايي بسيار قابل توجه است.


*حضور ضعیف فرهنگی دولتمردان

 
با اینکه برخی  خبرها از حضور چشمگیر ایرانی ها در کردستان عراق سخن می گویند اما این مقاله نگاه متفاوتی دارد و معتقد است آنچنان که شایسته ظرفیتهاست ایران به کردستان ورود پیدا نکرده است .
در شرايطي که امنيت يا ناامني کردستان عراق بي هيچ مانعي از طريق مرزهاي طولاني با عراق به خاک ايران سرايت مي کند به نظر مي رسد به غير از دغدغه هاي امنيتي هيچ تلاشي براي حمايت، تقويت يا سازماندهي حضور ايران يا تقويت فرهنگ ايراني در اين منطقه صورت نمي گيرد. ناديده گرفتن اين ضرورت استراتژيک در شرايطي است که ملت ايران طي ساليان طولاني هزينه هاي زيادي را براي حمايت از کردهاي عراق پرداخته است و غفلت از بهره برداري از چنين سرمايه گذاري تاريخي يک خطاي استراتژيک است. در بسياري از شهرهاي کردستان عراق نه تنها آثاري از حضور کالاي ايراني يا تبليغ مصنوعات ايراني وجود ندارد، بلکه هيچ مرکز فرهنگي فعال يا دانشسرا يا دانشکده زبان فارسي نيز وجود ندارد.


*ترکیه جای خالی ایران را پر می کند!


ايران توانايي آن را دارد تا براساس ملاحظات درازمدت مراکز آموزشي، هنرستان يا کارگاه هاي حرفه و فن را در شهرهاي اين منطقه احداث کند؛ امري که فقدان آن و نيز غفلت از آن به شدت احساس مي شود، در حالي که مراکز فرهنگي و تجاري ترکيه اين جاي خالي را پر مي کنند. طي چند روز ديدار از کردستان عراق شاهد بمباران مناطق شمالي منطقه از سوي جنگنده هاي ترکيه بوديم و از کنار روستاهايي رد شديم که پياده نظام ارتش ترکيه از وسط آنها رد مي شدند. با اين حال وقتي به سر مزار ملامصطفي بارزاني در روستاي بارزان رسيديم يک ساختمان مدور عظيم و بسيار مدرن را مشاهده کرديم که تقريباً بر فراز مزار ملامصطفي در حال برافراشتن بود، جالب اينکه يک پيمانکار ترک ساختن اين مرکز يادبود فرهنگي را برعهده داشت.ترک ها هيچ گاه جز با گلوله و زندان از کردها استقبال و ياد نکرده اند و ايراني ها جز با آغوش باز و ميهمان نوازي؛ با اين حال امروز که کردستان عراق بناي يادبود مزار ملامصطفي بارزاني را ترک ها مي سازند نه ايراني ها. و البته اين تقصير متوجه کردها نيست غفلت از ما ايراني ها است که تخيلات امنيتي مان بر عقلانيت استراتژيک مان غلبه دارد.

 
*لهجه اصفهانی فرزندان مسعود بارزانی!


 بسياري از کساني که در شهرهاي مختلف کردستان عراق ملاقات کرديم سالياني از عمر خود را در تهران گذرانده بودند. عمر بارزاني از پسرعموهاي مسعود بارزاني حدود 20 سال در اصفهان زندگي کرده است. شش دختر و پسر او که بين 15 تا 31 سال دارند همگي به لهجه اصفهاني، فارسي صحبت مي کنند و در اصفهان بزرگ شده اند. «محمد عبدالله ملو» هفت فرزند دارد که شش نفر از آنان در يزد به دنيا آمده اند. همه فرزندان او به لهجه يزدي فارسي صحبت مي کنند. جالب اينکه 16 خانواري که در اصفهان زندگي کرده اند همگي در کنار هم محله يي را ساخته اند که خودشان به آن اصفهان مي گويند. 9 خانواري نيز که در يزد روزگار گذرانده اند در کنار هم زندگي مي کنند و محله يي يزدي از تجمع آنان در بارزان شکل گرفته است. «هدايت بارزاني» دختر خانمي که خبرنگار يک روزنامه محلي و نيز از فاميل بزرگ بارزاني که راهنماي خريد ما از بازار اربيل بود، با ته لهجه يزدي، فارسي صحبت مي کرد و جالب اينکه کليه متلک ها، شوخي ها و شيطنت هاي کلامي اش با جوانان تهراني تفاوتي نداشت. وقتي با او شوخي مي کرديم پاسخ او حاکي از اين بود که در دوران دبيرستان همانند همه دختران ايراني کتاب هاي فارسي خوانده و ادبيات شيطنت آميز دختران جوان ايراني را همچنان با خود داشت.

چه ميزان سرمايه ايراني صرف شده است تا «هدايت بارزاني» به کسوت کامل و تمام يک دختر ايراني با لهجه يزدي درآيد. کساني که پيگير بازدهي اين سرمايه هاي ايراني نيستند احتمالاً اطلاع چنداني از گسترش يا حفاظت از دامنه هاي فرهنگي ندارند و از اين اصل بنيادين غافلند که حفاظت از منافع ايران و گسترش دامنه نفوذ ايران صرفاً ارتباط با سازمان هاي سياسي نيست. آمار جرم و جنايت حتي در ميان جوانان و اقشار بيکار کردستان عراق بسيار نازل است و اساساً در ميان کردها معضلي به نام اعتياد تاکنون فرصت عرض اندام نيافته است. عوامل فوق زمينه بسيار مساعدي براي سرمايه گذاري اقتصادي و فرهنگي در اين منطقه است. ممکن است سرمايه داران بخش خصوصي ايران همچون ترک ها تحمل ريسک هزينه سرمايه گذاري در اين منطقه را نداشته باشند، اما احداث کارگاه هاي حرفه و فن هنرستان هاي فني يا دانشکده هاي زبان نوعي سرمايه گذاري درازمدت و کم هزينه است که زمينه بسيار مساعدي در کردستان عراق دارد و ريسک آن نيز در حداقل قرار دارد. توجه به اين امر موجب تحکيم امنيت و آسايش در کردستان عراق مي شود و امواج مثبت آن در مرزهاي غربي ايران نيز تاثير مي گذارد.



*نقش ایران در تامین امنیت و اقتصاد اقلیم کردستان عراق


 
امروزه کردستان عراق از لحاظ تامین امنیت در برابر گروههای تروریستی مانند داعش ، از لحاظ اقتصادی برای تامین کالاهای مورد نیاز مردم و از لحاظ سیاسی برای انسجام و قدرت گیری در منطقه همواره وابسته و تحت تاثیر ایران است.
جمهوری اسلامی از همان سال نخست شکل گیری (سال 1357)  با پناه دادن به دهها هزار آواره کرد عراق در گستره شهرهای غرب کشور نیت پاکی خود را برای حمایت از ستمدیدگان و مستعضعفین نشان داد. شمار  آوارگان کرد عراقی  که از بیم قتل و عام دژخیمان بعثی صدام حسین به ایران پناه آورده بودند در طی گذشت حدود 10 سال از آغاز انقلاب اسلامی به حدود یک میلیون نفر رسید. در این مدت مردم و دولت جمهوری اسلامی با فراهم کردن منزل مسکونی، چادر و مواد غذایی از این تعداد آواره حمایت کردند.
علاوه براین در زمان مقابله گروهها و احزاب کرد با صدام حسین ایران کمک های فراوان لجستیکی و مشاوره ای به این گروهها کرد و در تمام این دوران نیروهای کردی که در جنگ با حکومت بعثی زخمی می شدند در بیمارستانهای ارومیه، تهران و چند شهر دیگر مداوا می شدند.
در جریان بمباران شیمایی حلبچه خبرنگاران صدا و سیمای جمهوری اسلامی اولین کسانی بودند که تصاویر و فیلم جنایات وحشتناک رژیم بعثی را به دنیا مخابره کردنند که در نهایت منجر به واکنش های شدید بین المللی علیه صدام و شکل گیری کیان سیاسی برای گروههای کرد عراقی شد.
در سال 1991 که منطقۀ ممنوعه پرواز و سپس برگزاری انتخابات در کردستان عراق شکل گرفت، موجب شد تا کُردهای این کشور در سال­های منتهی به سرنگونی صدام حسین درجه­ای از خود مدیری را تجربه کنند. وضعیتی که با سرنگونی دیکتاتور و با تصویب قانون اساسی عراق و برپایی نهادهای قانونی در منطقه کردستان عراق شکلی حقوقی و قانونی نیز به خود گرفت.
در حال حاضر که دو دهه از تشکیل منطقه­ خودمختار کردستان عراق می­گذرد کُردها جدا از اختیارات محلی گسترده در اداره کردستان، در سطح ملّی نیز توانسته­اند پست ریاست جمهوری عراق و شماری دیگر از مناصب سیاسی و نظامی با اهمیت عراق را به خود اختصاص دهند. با نیم نگاهی به نقش ایران در دو دهه گذشته کردستان عراق حال می توان به تاثیرات اخیر جمهوری اسلامی در تامین امنیت در برابر گروههای تروریستی مانند داعش و اقتصاد و معیشت مردم این منطقه اشاره کرد.


*نقش جمهوری اسلامی در جلوگیری از سقوط اربیل و مبارزه با داعش


در تحولات اخیر و در دورانی که حتی شهر اربیل نیز به طور جدی مورد تهدید قرار گرفته و تروریست های تکفیری برای تسخیر این شهر عزم خود را جزم کرده بودند، ایران به کمک کردهای اقلیم شتافت و نشان داد که این حوزه، یکی از اولویت های مهم منافع و مصالح ایران است. اگرچه زلمای خلیل زاد سفیر سابق آمریکا در عراق و افغانستان در چندین مصاحبه اعلام کرده که جمهوری اسلامی ایران در رفع تهدید داعش علیه اربیل نقش چندان برجسته ای نداشته و هواپیماهای آمریکایی از این شهر مهم کُردی دفاع کرده اند، اما خود مقامات اقلقیم نظر دیگری دارند و در گفتگوهای مطبوعاتی خود آشکارا اعلام کرده اند که ایران نخستین کشوری بود که با اقدامات تاثیرگذاری همچون اعزام مشاورین نظامی و ارسال سلاح و تجهیزات به کمک کردهای عراقی شتافت و حتی اخباری نیز در مورد نقش هواپیماهای جنگنده ایران در رفع تهدید مزبور، در رسانه های منطقه منتشر شد.
در این رابطه  نچیروان بارزانی نخست وزیر حکومت اقلیم کردستان عراق طی مصاحبه ای که بعداز دفع حملات داعش به اربیل با رسانه های محلی داشت ضمن انتقاد از ترکیه، ایران را اولین حامی کردستان عراق در برابر داعش دانست و گفت: در شبی که داعش به سمت اربیل حرکت کرد ما با دولت ترکیه تماس گرفتیم و خواهان کمک فوری شدیم که متاسفانه دولت ترکیه دست رد بر سینه ما زد اما دولت ایران به محض درخواست حکومت اقلیم، کمک های خود را ارسال کرد و به عنوان اولین کشور کمک کننده نقش بارزی در شکست داعش و جلوگیری از تصرف اربیل بازی کرد.
هرچند هم اکنون داعش با ارتکاب جنایات ضد بشری به چهره ای کریه در نزد جهانیان تبدیل شده و اتحاد بین المللی برای نابودی  آن شکل گرفته ولی بازهم نقش ایران در برابر داعش متفاوت از تمام کشورهاست. ایران در نبرد با داعش ضمن وارد آوردن ضربات مهلک به این گروه، برخلاف سایر کشورهای درگیر، داعش را مهره فشاری برای برآورده ساختن منافع خود قرار نداد و به صورت خالصانه و بدون هیچ چشمداشتی در گسترده وسیعی از خاک کشورهای عراق و سوریه حمایت های خود را از مردم ستمدیده ابراز داشت.


*نقش ایران در اقتصاد منطقه خودمختار کردستان عراق


از آنجا که کردستان عراق از لحاظ جغرافیایی منطقه ای منقطع از دریا تلقی می شود که هیچگونه دسترسی به آبهای آزاد برای صادرات و واردات ندارد لذا وابستگی آن به کشورهای همسایه برای تامین نیازهای اقتصادی غیرقابل انکار است.
از سوی دیگر کردستان عراق به دلیل نوپا بودن حکومت و نداشتن زیرساختهای اقتصادی برای تولید یکی از مصرفی ترین مناطق خاورمیانه شناخته می شود. بازار مصرفی و وابستگی شدید اقتصادی اقلیم کردستان به کشورهای همسایه برای رفع نیازهای اقتصادی حکومت اقلیم کردستان را بسیار آسیب پذیر ساخته است.
با این وجود بازبینی تحولات نشان میدهد جمهوری اسلامی که در طی چند سال گذشته از طریق پایانه های مرزی که در مرزیهای غربی کشور ایجاد شده میلیونها دلار کالا به اقلیم کردستان صادر کرده و در برابر  تامین نیازهای اقتصادی این منطقه هرگر ابزاری عمل نکرده و در  مواقع اختلاف و تفاوت مواضع مرزهای خود را برای قطع صادرات به کردستان عراق نبسته است.
جمهوری اسلامی علاوه بر  تامین بخش زیادی از نیازهای اقتصادی منطقه اقلیم کردستان عراق هم اکنون با گسیل کارشناسان و مهندسین در حوزه های مختلف تلاش می کند در مهیا کردن زیرساختهای صنعتی و عمرانی به کردهای عراقی کمک کند.
تامین برق، گاز و آب اقلیم کردستان نیز بخش دیگری از کمک های ایران به این منطقه است. هم اکنون ایران در تامین  برق اغلب شهرهای کردستان عراق مشارکت دارد و اغلب دریاچه های تامین آب این منطقه نیز از ایران سرچشمه می گیرد.


*حسن نیت آبی در سالهای  کم آبی

 
یکی از مقامات اقلیم کردستان سال گذشته با تقدیر از حسن نیت ایران در زمینه آب منطقه اقلیم کردستان گفت: با وجود اینکه بخش زیادی از آب کردستان عراق از رودهایی تامین می شود که از خاک ایران سرچشمه می گیرند ولی ایران برخلاف ترکیه هرگز در صدد قطع و خشک کردن این آبها برنیامده و حمایت های زیادی در این رابطه از مردم کردستان عراق کرده است.
در زمینه تامین گاز نیز جمهوری اسلامی با امضای تفاهم نامه ای از سال گذشته تامین گاز اقلیم کردستان را برعهده گرفته است. مدیرکل دفتر روابط حکومت اقلیم کردستان عراق با ایران در این رابطه گفت: هیات ایرانی به ریاست رستم قاسمی مسوول ستاد توسعه اقتصادی ایران و عراق، در سفر به اربیل، یادداشت تفاهم همکاری در خصوص ارسال گاز را با منطقه اقلیم امضاء کرده است.
در همین ارتباط مدیرکل هماهنگی امور اقتصادی استانداری کردستان سال گذشته گفت تامین آب و برق و گاز کردستان عراق ایران مشغول دایر کردن یک شهرک فنی برای تامین است که بر اساس بازدید به عمل آمده تیم فنی در سال ۱۳۸۹،  منطقه کانیشابان در نزدیکی پنجوین به عنوان محل این شهرک تعیین شد.
با این وجود یکی از بحث‌های مهم با اقلیم کردستان عراق با توجه به وسعت گستردگی روابط فیمابین انعقاد قرارداد همکاری اقتصادی، فرهنگی، فنی مهندسی، آموزشی و مرزی بین ایران و استان سلیمانیه در سال ۱۳۸۲ است که براساس آن ایران در زمینه های مختلف از جمله پزشکی، عمرانی، آموزشی و اقتصادی تامین کننده نیازهای عمده کردستان عراق شده است.


*اقلیم کردستان عراق زیر سایه‌ بحران اقتصادی و جنگ با داعش


بحران اقتصادی کنونی که اقلیم کردستان با آن روبرو شده است، تمامی حوزه‌های سیاسی و اقتصادی اقلیم را تحت تأثیر قرار داده است، کارشناسان و تحلیلگران امر معتقدند تأثیرات منفی این بحران که‌ جنگ با داعش آن را عمیق تر کرده‌ است سال های متمادی ادامه‌ خواهد داشت.
کردپرس در این باره نوشت: کارشناسان معتقدند تا پایان سال 2015 اکثر بخش‌های اقتصادی اقلیم کردستان از این بحران آسیب جدی خواهند دید و به‌ دلیل وجود جنگ با داعش تمام درآمدها نیز به‌ هزینه‌های آن اختصاص‌یافته‌ و پروژه‌های عمرانی متوقف و بازارها تعطیل می‌شوند.
گوران کریم مدیر فروشگاهی در سلیمانیه‌ در گفتگویی با خبرنگار کردپرس اعلام کرد: تأثیر این بحران اقتصادی بر بازار تا حدی است که‌ فروش را به‌ میزان چشمگیری کاهش داده و ممکن است در آینده‌ای نزدیک بازار را به‌ رکود کامل بکشاند.
وی افزود: قبلاً اجناس ما درزمانی بسیار کوتاه به‌ فروش می رفت، چهار کارگر مستمراً برای ما کار می‌کردند؛ اما اکنون به خاطر کسادی فقط یک شاگرد و کارگر برایمان باقی‌مانده و  تعطیلی اکثر مغازه‌ها و فروشگاه‌ها بازار دچار کسادی شده‌ و آن‌هایی هم که تعطیل نشده‌اند میزان فروششان بسیار کاهش پیداکرده است.


*مشکلات اقلیم با بغداد


هردی محمد امین کارشناس اقتصادی  گفت: ابتدای پیدایش این بحران در سال 2014 بود. زمانی که دولت بغداد بنا به‌ دلایل سیاسی بودجه اقلیم را قطع کرد.
وی افزود: در آغاز، قطع بودجه تأثیرات مستقیمی بر قشر حقوق‌بگیر و کارمند داشت چراکه اقلیم کردستان نزدیک به یک میلیون و 600 هزار کارمند و حقوق‌بگیر دارد؛ اما کارمندان واقعی که کار می‌کنند نزدیک به 700 هزار نفر هستند که ندادن حقوق باعث کاهش قدرت خرید شده و بازار را با رکود مواجه ساخته است.
محمد امین گفت: از بعدی دیگر دیگر بحران اقتصادی تأثیرات بسیاری بر شرکت‌های طرف قرارداد، صاحبان کارگاه‌ها و کارفرمایان داشته‌ و نتوانسته‌اند پروژه‌های خود مانند راه‌ها و هتل‌ها را به اتمام برسانند. این بُعد نیز تأثیرات منفی بر درآمد کارگران و نیروی کار گذاشته است.
هردی محمد امین معتقد است که به دلیل وقوع جنگ منابع درآمدی دولت در حال کاهش است و از سویی دیگر  کاهش قیمت نفت که‌ از 60 تا 70 دلار برای هر بشکه‌ نفت به 45 دلار رسید، در کنار جنگ و بحران اقتصادی تأثیرات منفی بسیاری بر بازار گذاشت. از سوی دیگر کاهش منابع درآمدی در عراق باعث کاهش ارزش پول عراقی در مقابل دلار بود که قیمت 100 دلار به 140000 هزار دینار رسید.

 
*تأثیرات بحران اقتصادی بر روی بانک‌ها


سالار غریب مدیر بانک آشتی و رئیس سندیکای حسابداران سلیمانی می‌گوید: بحران اقتصادی تأثیرات مستقیمی بر بانک‌های اقلیم کردستان داشته است چراکه پولی که به بانک‌ها می‌رسد مستقیم برای حقوق ماهیانه پرداخت می‌شود.
وی می‌افزاید: وقتی پول و سرمایه نزد شهروندان، بازرگانان و طرف‌های قرارداد زیاد می‌شود این سرمایه‌ها به بانک‌ها سود می‌رساند، چراکه این پول از سوی بانک‌ها سرمایه‌گذاری می شود،اما اکنون این نقل و انتقالات باقی نمانده و پول‌ها مستقیم به بخش حقوق انتقال داده می‌شود.
سالار غریب تصریح کرد: قبل از پیدایش بحران مالی، بانک‌ها به بازرگانان پولی به‌عنوان وام قرض می‌دادند و در مقابل از آن‌ها سود دریافت کرده‌ و این موضوع به بانک‌ها در سوددهی کمک می‌کرد؛ اما الآن به خاطر نبود پول در بانک‌ها وام دهی به بازرگانان تا بهبود وضعیت مالی متوقف‌شده است.
وی اظهار کرد: زمانی که تفاهم بین بغداد و اربیل ایجاد شود، میزان فروش و نرخ نفت اقلیم باعث خواهد شد بحران مالی در مدت‌زمانی کوتاه به سمت بهبود حرکت کند.


*کاهش دادن هزینه‌های زندگی از سوی مردم اقلیم کردستان


مریم سردار که در اقلیم کردستان معلم است می‌گوید: تعویق حقوق ماهیانه و بحران مالی باعث شده مردم به‌مانند گذشته پوشاک و اقلام غذایی نخرند و بیشتر هزینه‌های خود را کاهش دهند.
این معلم می‌افزاید: نمی‌توان گفت بحران مالی تنها بر یک بخش جامعه تأثیر گذاشته بلکه این بحران تمام بدنه جامعه را تحت تأثیر قرار داده است.
سیروان محمد رئیس اتاق بازرگانی و صنعتی سلیمانیه کردپرس می‌گوید: هرگونه بحران مالی و مشکل اقتصادی که در کشور روی دهد بر روی بازارهای اقلیم و فعالیت بازرگانان و فعالان صنعتی تأثیر خواهد گذاشت.


* راه‌حل بحران اقتصادی


هیوا حاجی میرخان مسئول کمیسیون دارایی و اقتصادی در پارلمان اقلیم کردستان  گفت: بعد از سال 1990 بحران اقتصادی تمام جهان را فراگرفته است و اقلیم کردستان نیز بخشی از این گستره بحران بوده است، این بحران هم تأثیرات منفی بر زندگی شهروندان داشته است.
وی می‌افزاید: در سال 2014 بحران در اقلیم کردستان به‌ دلیل عدم ارسال بودجه اقلیم از سوی بغداد و جنگ داعش به‌ اوج خود رسید. سرازیر شدن خیل عظیم آوارگان به‌ اقلیم کردستان نیز بخشی دیگر از دلایل بحران اقتصادی کنونی در اقلیم است.


*تاثیر بحران اقتصادی بر صادرات و واردات


شیخ مصطفی شیخ عبدالرحمن رئیس اتحادیه واردکنندگان و صادرکنندگان کردستان در گفتگویی اختصاصی با کردپرس اعلام کرد: در سال 2014 اتحادیه ما در 57 پروژه مختلف اقتصادی در داخل و خارج از اقلیم کردستان شرکت کرده‌ و 4 تفاهم‌نامه امضا شد و در 25 نمایشگاه بین‌المللی نیز حضور داشتیم.
وی افزود: هر مشکل و بحرانی که در کشور به وجود می‌آید تأثیرات مستقیمی بر صادرات و واردات خواهد داشت؛ اما این بحران اکنون بخش مصرف غذایی را تحت تأثیر قرار نداده است، زیرا علاوه بر ساکنان اقلیم تعداد زیادی آواره جنگ در کردستان عراق حضور دارند که نیاز مبرمی به واردات غذا و مواد خوراکی دارند.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان تشریح کرد: در سال 2014 تعداد 262 کارگاه مجوز تأسیس گرفتند که از این تعداد 118 کارگاه در اربیل و 67 کارگاه در سلیمانیه‌ و 14 کارگاه در دهوک بودند.
شیخ مصطفی تأکید کرد: بخش واردات ابزارآلات ساختمانی و ساخت‌وساز و تعداد دیگری از اقلام موردنیاز در فعالیت‌های عمرانی پس از بحران اقتصادی کاهش چشمگیری پیداکرده است.
وی تصریح کرد: 19 هزار و 644 شرکت داخلی و 3 هزار و 25 شرکت خارجی در اقلیم به ثبت رسیده‌اند و در سال 2014 درمجموع 2 هزار و 227 شرکت داخلی و 264 شرکت خارجی به ثبت رسیده‌اند، بااین‌حال آمارها در سال جاری بازهم تغییر خواهد کرد.
شیخ مصطفی افزود: مجموع مجوزهای واردات در سال 2014، چهار هزار و96  مجوز به‌ ارزش 10 تریلیون و 584 میلیارد و 150 میلیون دینار بوده که‌ از طریق 9 گلوگاه بین‌المللی و داخلی رسمی از طریق مرز ابراهیم خلیل، حاجی عمران، باشماخ، پرویزخان، کیله، پیش خاپور، فرودگاه اربیل، فرودگاه سلیمانیه و مرزهای غیر رسمی سلیمانیه وارد شده اند.
وی با اشاره به آمار صادرات نیز گفت: در سال 2014 برای صادرات کالا 188 مجوز صادرشده که درمجموع 897 تن و 990 کیلو کالا صادرشده است.


*پروسه تولید در عراق متوقف‌شده است


مظهر محمد صالح مشاور اقتصادی دولت عراق گفت: بودجه 2015 بیشتر بر روی بخش نظامی تأکید دارد چراکه بخش زیادی از بودجه برای تسلیح نیروهای ارتش و نیروهای داوطلب اختصاص‌یافته است.
وی می‌افزاید: زیربنای توسعه اقتصادی عراق وجود امنیت و آسایش است اما در سایه وجود داعش این بخش اساسی توسعه تهدید می‌شود. در این وضعیت نیز دولت باید به بخش کشاورزی و صنعت توجه کند.
مشاور اقتصادی دولت عراق تصریح کرد: در سال 2015  به دلیل کاهش قیمت نفت و جنگ داعش، هیچ پروژه‌ای در عراق اجرانشده و تولید به‌کلی متوقف‌شده است.


در واقع می توان گفت،کردستان عراق شبیه رویایی بود که زود به کابوس تبدیل شد، هر چند شاید بتوان باز هم امیدوار بود که با برداشته شدن سایه داعش از این اقلیم ، دوباره این اقتصاد رونق بگیرد؛ البته اکنون این چشم انداز چندان محتمل به نظر نمی رسد چرا که بسیاری از سرمایه گذاران معتقدند آزموده را آزمودن خطاست.