از فقه هنری تا هنر فقهی؛
واکنش ها به پیشنهاد حضورموسیقی دانان در حوزه های علمیه
کد مطلب: 66178
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۳۱ تير ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۲۷
در حاشیه‌ی سخنرانی وزیر ارشاد در جلسه‌ی مرکز الگوی اسلامی موسیقی‌دانان و علاقه‌مندان به هنر واکنش‌های مختلفی نشان داده‌اند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سیزدهمین جلسه گفت‌وگوهای راهبردی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بیان کرد: « من با مراجع تقلید بسیاری مواجه شدم که موسیقی را مطلقاً حرام می‌دانند.
به هر صورت ما با مردم مواجه هستیم که تابع مراجع هستند و این موضوعات باید در فضایی حل و فصل شود. حوزههای علمیه ما باید با دستگاه‌های موسیقی آشنا شوند و از طرفی باید یکسری آهنگسازها را به حوزه علمیه بفرستیم تا مجتهد شوند و بتوانند احکام مربوط به این موضوع را استنباط کنند.» در راستای این سخنان به نظر می‌رسد ارتباط دوسویه بین این دو حوزه از برنامه‌های آتی وزارت ارشاد است. باید دید این‌گونه رایزنی‌ها تا چه حد در پیشرفت یا پسرفت موسیقی موثرند؛
فرافکنی آقای وزیر
سروش قهرمانلو، نوازنده ی سه تار در واکنش به سخنان اخیر علی جنتی به ابتکار گفت: «به نظر من کل صورت مساله در این مورد غلط است! وزارت ارشاد موظف است راه را برای افراد حرفه ای در حوزه های مختلف فرهنگی و هنری باز کند نه اینکه میدان را به آنها واگذار کند و از آنها بخواهد در حوزههای یکدیگر مطالعه و پژوهش کنند تا بتوانند به مذاکره بپردازند.» وی افزود: «من و امثال من سال ها برای آموختن موسیقی به طور علمی آموزش دیده ایم و ساعتهای زیادی از روز و شب را به تمرین میپردازیم. حالا برویم حوزه درجه ی اجتهاد بگیریم؟! به نظر می‌رسد آقای وزیر ارشاد با از سر باز کردن وظائف خود دارد فرافکنی می‌کند.»
زمان، کاتالیزور یا بازدارنده
علی جنتی معتقد است بعد از گذشت ۳۷ سال از انقلاب اسلامی هنوز هم در نوع موسیقی و اینکه کدام موسیقی حلال و کدام موسیقی حرام است، اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد. او تاکید کرد: «در برنامه پنجم توسعه تاکید شده بود که دولت الگویی در زمینه فرهنگ تهیه کند و به مجلس ارائه دهد. در کمیسیون فرهنگی نیز این بحث مطرح شد، جلسات مکرری برگزار شد و چیزی در حد بضاعت کمیسیون فرهنگی دولت تهیه شد؛ اما به‌دلیل اینکه ریشه‌ای باید به این موضوع پرداخته می‌شد، این برنامه را از دستور کار دولت خارج کردیم، زیرا نیاز به توجه و عمق بیشتری در این زمینه داریم.»
خواننده‌ی گروه نیوش در ادامه گفت: « مثل این است که دولت از یک کشاورز که تمام عمر راه و چاه کشاورزی را آموخته بخواهد که برود و به شکل آکادمیک بازاریابی بیاموزد و مدرک بگیرد. و بعد خودش مستقیماً محصولات خودش را در بازار بفروشد و برای محصول خود بازاریابی کند. این سیاست از ریشه غلط است. دولت وظیفه دارد محصول کشاورز را در بازار به فروش برساند. کشاورز نه زمان نه علم این کار را دارد. در مورد موسیقی هم همین طور است. مهم ترین مانع برای یک موزیسین زمان است.»
خودسانسوری تا مرز مرگ هنری
قهرمانلو با اشاره به صحبت‌های حسین علیزاده اضافه کرد: « استاد حسین علیزاده در جایی گفتند مجوزهایی که ارشاد صادر می‌کند تا دم در ساختمان ارشاد هم اعتبار ندارد. وزارتخانه می‌خواهد با مطرح کردن چنین مسائلی مسئولیت را به دوش موزیسین‌ها بیندازد؛ در حالی که خودش هنوز در انجام وظائف ابتدایی‌اش را در حمایت از حقوق موسیقی دانان عاجز است.» این نوازنده‌ی سه تار الکتریک در ادامه گفت: «هنوز وضعیت اجرای کنسرت‌ها مشخص نیست.
خطر لغو اجراها وجود دارد و با وجود تلاش‌های ما برای ماندن در ایران و استفاده از هنرمان برای مملکت خودمان، جلوی هرگونه پیشرفتی گرفته می‌شود. » این آهنگساز تاکید کرد: «برای آموزش علوم دینی ما باید از کودکی اقدام می‌کردیم. اینکه وزیر ارشاد از ما می‌خواهد برویم در حوزه، یعنی موسیقی خود را بیشتر از این وضعی که هست محدود کنیم. یعنی
آن‌قدر خودسانسوری کنیم تا چیزی از ما و هنرمان باقی نماند.»
این سوی ماجرا
جنتی همچنین بیان کرد: «به‌تازگی اقداماتی در زمینه فرهنگی و در قم انجام شده است و موسسه‌ای به نام «فقه هنر» تشکیل شد تا بتوانند استنباط فقهی انجام دهند. سیاستی که دولت دنبال می‌کند، ایجاد فضای باز، مناسب و بانشاط است تا فعالیت‌های فرهنگی در آن صورت بگیرد.»
حجت الاسلام و المسلمین مصطفی درایتی، محقق حوزه‌ی علمیه گفت: « اینکه تعدادی از حوزویان با مقوله‌ی موسیقی آشنا بشوند خوب است. البته اگر مقاومت‌هایی در آنجا صورت نگیرد و این آواها را بشناسند، جنس موسیقی را تشخیص بدهند، و بتوانند آنها را با آنچه در منابع فقهی آمده است تطبیق بدهند (که این چیزی که انجام می‌شود با آنچه که در منابع گفته شده است تفاوت دارد یا خیر) لزوماً بد نیست.»
این فعال سیاسی تاکید کرد: «ولی واقعیت این است که گره‌ی کار موسیقی در ایران صرفاً این نیست. یک سری سلایقی وجود دارند که به صورت طبیعی هر چیزی را، حتی یک صدای معمولی را قائل به حرمت می‌شوند. و این همین‌طور ادامه پیدا می‌کند تا افرادی که می‌گویند حتی شنیدن صدای خانم‌ها اگر باعث تحریک افراد نشود، ایرادی ندارد. پس یک سقف و کف گسترده‌ای از جهت تفاوت مبنا وجود دارد.»
واکنش‌های دوگانه
این جامعه شناس افزود: «خیلی از آقایان بودند که صدای خیلی معمولی را قائل به حرمت می‌شدند، تعدادی هم مثل امام خمینی که در بعضی از آخرین سخنانشان که پخش شده بود و ایشان اظهار نظر کرده بودند، پیدا بود که ایشان مشربشان خیلی وسیع تر از این حرف‌هاست. بعضی‌ها هم بودند که کلاً آشنا بودند با این لوازم نوازندگی و جنس موسیقی را هم می‌شناختند، پس طبیعتاً برداشت جدی داشتند.»
درایتی با اشاره به واکنش‌های دوگانه در کشور گفت: «ما در کشورمان همیشه حرکت‌ها و رفتارهای دوگانه صورت می‌گیرد. اگر بناست جمهوری اسلامی بر اساس یک مبنا عمل کند، طبیعتاً باید آن مبنایی که در صدا و سیما حاکم است در کل جامعه هم حاکم باشد. البته با توجه به اینکه به خاطر یک سری دلایل خاص در صدا و سیما یک سری محدودیت به وجود می آید که ممکن است در جامعه مقداری فراخ تر دیده بشود ولی این حداقل ماجرا است.»
این پژوهشگر علوم دینی افزود: «اما ما می‌بینیم که در صدا و سیما یک طور رفتار می‌شود، در کنسرت‌های تهران یک جور رفتار می‌شود، در بعضی از شهرها جور دیگر و سلیقه‌ای رفتار می‌شود. و این باید بالاخره یک روند قانونی خاصی پیدا کند که جلوی این‌گونه تفاوت‌ها و اعمال سلیقه‌ها را بگیرد و دست اندرکاران کار موسیقی را هم دچار ابهام و ندانم‌کاری نکند، بالاخره مشخص شود که این‌ها چگونه باید عمل کنند، خط و مرزشان کجاست، خط قرمزهایشان چیست.»
این راهکار مشکل را حل نخواهد کرد
وزیر ارشاد در سخنان خود به تبادل نظر و اندیشه بین افراد و گروه‌های مختلف اشاره کرد و گفت: «اعتقاد ما این است که رشد و توسعه فرهنگی در تاریکخانه‌ها و فضای بسته امکان‌پذیر نیست، بلکه باید فضای تبادل نظر، فکر و اندیشه وجود داشته باشد تا افراد نظرات خودشان را بیان کنند و آگاهی همدیگر را توسعه دهند.»
درایتی در واکنش به اظهارات علی جنتی بیان کرد: «طبیعتاً کسانی که آشنا به این فن و هنر نباشند نمی‌توانند نظر چندان مساعدی راجع به اینکه موسیقی استفاده بشود یا چه مقدار استفاده بشود، بدهند. این حرفی هم که آقای جنتی گفته‌اند به این دلیل است که ایشان با این مقوله چندان آشنایی ندارند و چون آشنا نیست با استفاده از واژگانی که در گذشته به کار می‌رفته و الان کلاً منقلب شده اند و شکل جدید به خودش گرفته است، آن را بیان می‌کند.»
وی تاکید کرد: «این حکم قدیم به الان هم سرایت داده شده و این باعث شده مشکلاتی در مجموعه‌ی موسیقی به وجود بیاد و این پیشنهاد از سمت آقای جنتی مطرح شده که یک تعداد از این‌ها بروند آنجا، تعدادی از آنها بیایند در این حیطه و آن را بشناسند و با این فن و هنر آشنا بشوند.»
این محقق علوم دینی در مورد موثر بودن این پیشنهاد گفت: «این پیشنهاد به نظرم در مجموع بد نیست، ولی اینکه تصور کنیم با این کار مشکل حل می‌شود، بله برای کسانی که وارد این حیطه می‌شوند حل می‌شود ولی کسانی که با این مقوله مشکل دارند یا ارتباطی ندارند، خیر.»
این روحانی در پایان گفت: « ممکن است جوهایی به صورت غیرطبیعی ساخته بشود که باعث مشکلاتی در مسیر برنامه‌ریزی های دولت یا موسساتی شود که به این هنر مشغول اند. ولی طبیعتاً باید حکومت یک روش مشخص را برای خودش تعریف کند و مقید به آن روش باشد. نظرات دیگران برای خودشان محترم است. نظرات مراجع تقلید برای کسانی که از آنها تقلید می کنند محترم است، اما بقیه که نمی‌توانند در محدودیت آنها زندگی کنند. و باید راه حل جدی تری برای این مساله در نظر گرفته بشود و این راهکار مشکل را حل نخواهد کرد.»
