کد مطلب: 65540
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲۳ تير ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۲۵
مجلس خبرگان رهبری نمونه تکامل یافته‌ای از مجلس خبرگان قانون اساسی بود و چهار سال پس از پیروزی انقلاب زمینه‌های شکل‌گیری‌اش فراهم شد.
در جمهوري اسلامي ايران، رهبري، ركن اساسي و محور اصلي نظام است و اين جايگاه رفيع، در قانون اساسي به عنوان ضامن عدم انحراف سازمانهاي مختلف از وظايف اصيل اسلامي خود شناخته شده است. حوزه وسيع و سنگين مسئوليتهاي رهبري و نقش بنيادين آن در سلامت نظام سياسي ايجاب مي‌كند كه شايسته‌ترين فرد، عهده دار آن شده و شخص رهبر، داراي بالاترين صلاحيتهاي علمي، اخلاقي، سياسي و از برترين تواناييها برخوردار باشد.
اولين دوره انتخابات مجلس در تاريخ 19/9/ 1361 برگزار شد و شرايط مهم خبرگان اين مجلس بشرح ذيل می باشد:
الف- اشتهار به ديانت و وثوق و شايستگی اخلاقی
ب- اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعضی مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی فقيه واجد شرايط رهبری، را تشخيص دهد.
ج- بينش سياسی و اجتماعی و آشنايي با مسائل روز
د- معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ايران
ه- نداشتن سوابق سوء سياسی و اجتماعی
تشكيلات درونى و ساختار و سازمانِ مجلس خبرگان بدين صورت است که دارای يك هيئت رئيسه، دبيرخانه، چند كميسيون و يك هيئت تحقيق است. هيئت رئيسه در خود مجلس با اكثريت آرا انتخاب مى شوند و مركب از رئيس مجلس, نائب رئيس اول و دوم و منشى اول و دوم، مجلس خبرگان دارای يك نشست سالانه که بر اساس ماده 18 آيين نامه داخلى مجلس خبرگان؛ اين مجلس سالى يك بار, به مدت دو روز اجلاسيه رسمى دارد ،نشست ديگر نشست های فوق العاده است که در شرايط لازم و مقتضی برگزار می گردد. انتخاب بجا و شايسته مقام معظم رهبری، حضرت آيت الله خامنه ای از جمله نتايج نشست فوق العاده اين مجلس می باشد.
مهمترين ويژگی های اين ساختار
مهمترين ويژگی های اين ساختار از ديدگاه انديشمندان امور فرهنگی در دو مقوله زير قابل ارزيابی است:
1- زمينه سازی برای حضور مردم در صحنه های اجتماعی و اعطای حق انتخاب و تصميم گيری (در گسترده ترين شکل ممکن به مردم).
2- مرتبط ساختن زندگی اجتماعی مردم با اصول و ارزش های دينی و رنگ و بوی الهی بخشيدن به کليه رفتارها و عملکردهای اجتماعی.
خبرگان همانطور که بيان شد علاوه بر آنکه سطح اعتلای فرهنگی و آزادی انديشه مردم ما را برای جهانيان ترسيم می سازد، جهت گيری های اعتقادی و اخلاقی اين مردم را نيز که در اعتماد به عالمان راستين دين است.
قانون مجلس اول
در اصل ۱۰۸ قانون اساسی آمده بود: «قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آن‌ها و آیین‌نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیله فقهاء اولین شورای نگهبان تهیه و با اکثریت آراء آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد. از آن پس هرگونه تغییر و تجدیدنظر در این قانون در صلاحیت مجلس خبرگان است.»
قانون اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت مجلس اول
ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت مجلس خبرگان رهبری در ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ ﻣﺎده و ﺷـﺶ ﺗﺒﺼﺮه در ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻮرﺧﻪ۱۰ مهر ۱۳۵۹ فقهای شورای نگهبان به تصویب رسید.
در قانون مصوب شورای نگهبان درباره این مجلس بر طبق اصل ۱۰۸ قانون اساسی آمده بود: «خبرگان مردم باید دارای شرایط زیر باشند: آشنایی کامل به مبانی اجتهاد با سابقه تحصیل در حوزه‌های علمیه بزرگ در حدی که بتوانند افراد صالح برای مرجعیت و رهبری را تشخیص دهند.» دو تبصره مهم نیز بر این بند افزوده می‌شد: «تبصره ۱ـ تشخیص واجد بودن شرایط با گواهی سه نفر از استادان معروف درس خارج حوزه‌های علمیه می‌باشد. تبصره ۲ـ کسانی که رهبری صریحا و یا ضمنی اجتهاد آن‌ها را تأیید کرده است و کسانی که در مجامع علمی و یا نزد علمای بلد خویش شهرت به اجتهاد دارند نیازمند به ارائه گواهی مذکور نمی‌باشند.»
انتخابات مجلس اول
انتخابات خبرگان اول به موجب قانون اساسی در ۱۹ آذر ۱۳۶۱ برگزار شد. برای مجلس اول ۱۶۸ نفر برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی ثبت‌نام کردند که از این تعداد ۱۲ نفر ردصلاحیت شدند. در مجموع ۱۸ میلیون و ۱۴۰ هزار و ۹۸۵ نفر در این انتخابات شرکت کردند، بر اساس آرای مردم ۷۶ نماینده تعیین شدند و در ۶ حوزه انتخابیه جریان انتخابات به دور دوم کشیده شد و در دور دوم نیز هفت نفر انتخاب شدند.
درصد مشارکت مردم
تاریخ برگزاری انتخابات: ۱۹ آذر سال ۱۳۶۱
تعداد ثبت نام کنندگان: ۱۶۸ نفر
رد صلاحیت‌ها: ۱۲ نفر
انصراف دهندگان: ۱۰ نفر
تعداد حوزه انتخابیه: ۲۴
تعداد نمایندگان: ۸۲ نفر
درصد مشارکت: ۷۷٫۳۸٪
فعالیت ها و اقدامات
این دوره از مجلس خبرگان برگزار کرد:
- اجلاس اول ۱۹ آبان ۱۳۶۴ بود که در آن آیت‌الله منتظری به عنوان قائم‌مقام رهبری انتخاب شد که بعد‌ها حوادثی پیش آمد که منجر به استعفای آیت‌الله منتظری و عزل وی از قائم‌مقامی رهبری شد.
دومین اجلاس در خرداد ۱۳۶۸ برای تعیین دومین رهبر جمهوری اسلامی پس از درگذشت آیت الله خمینی بود
سومین اجلاس هم در مرداد ۱۳۶۸ بعد از تصویب بازنگری قانون اساسی توسط مردم برگزار شد.
نخستین مجلس خبرگان رهبری، علاوه بر تنظیم و تصویب مقدماتی آیین‌نامه خود و تاسیس دبیرخانه‌ای دائمی در قم، چند مصوبه مهم و سرنوشت‌ساز داشت که مهم‌ترین و سریع‌ترین مصوبه خبرگان اول به دنبال درگذشت رهبر انقلاب و بلافاصله پس از آن در انتخاب رهبر جدید بود. در چهاردهم خرداد سال ۱۳۶۸ و به دنبال درگذشت سید روح الله خمینی و در حالی که هنوز مراسم تشییع جنازه وی برگزار نشده بود، نمایندگان خبرگان بلافاصله تشکیل جلسه دادند و آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رییس‌جمهوری وقت را به عنوان رهبر جدید جمهوری اسلامی ایران انتخاب کردند. در پی این انتخاب اکثر مراجع تقلید با صدور پیام‌هایی به رهبری جدید، بر تصمیم خبرگان صحه گذاشته و با رهبری جدید بیعت کردند. پس از برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی در ۶ مرداد ۱۳۶۸ خبرگان رهبری در اجلاسیه فوق‌العاده‌ای بار دیگر رهبری آیت‌الله خامنه‌ای را مورد تایید قرار داد. از آنجا که انتخاب رهبر جدید در زمانی انجام گرفت که هنوز قانون اساسی تغییر نکرده بود و در آن قانون مرجعیت از شرایط رهبری تعیین شده بود، تایید مجدد خبرگان برای جلوگیری از شبهات احتمالی در این زمینه صورت گرفت.
هیئت رئیسه
در اولین نشست مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله علی‌اکبر مشکینی به عنوان رئیس، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی نایب رئیس و آقایان مؤمن و طاهری خرم‌آبادی، به عنوان منشی هیات رییسه انتخاب شدند.
