این تنش‌ها در دولت قبل از سوی مقامات وقت برافروخته می‌شد تا تنور مناقشه بر سر پرونده هسته‌ای داغ بماند؛ پرونده‌ای که دولتمردان پیشین آن را حسابی تسویه نشده در روابط جریان مخالفان با خود می‌دانستند که از آغاز دهه 80 به دهه 90 کشیده شده بود.
واقعیتی که در دوره دولت یازدهم و دوازدهم در زمین مذاکرات هسته‌ای بیش از هر چیز نمایان شد این بود که دولت روحانی کوشید همه تخم مرغ‌های خود را در سبد برجام قرار دهد و با سیاسی کردن این توافق شکل‌گیری فضایی آکنده از تنش و رویارویی‌های رسانه‌ای را رقم بزند.
دفاع تام و تمام دولت روحانی از برجام حتی در شرایطی که این توافق عملاً با خروج یکجانبه امریکا برای ایران کار نمی‌کرد، سبب حساسیت‌هایی بسیار جدی برای کشور و جریان‌های داخلی شد که نتیجه روشن آن شکل‌گیری تنش در افکار عمومی و جریان‌های سیاسی بر سر یکی از مهم‌ترین مسائل ملی کشور بود. پاسخ گویی تند روحانی و دیپلمات‌هایش هم به همه آنچه که در سبد نقد برجام جای می‌گرفت، خود بر آتش نزاع‌های رسانه‌ای می‌افزود و شکاف میان حامیان متعصب و منتقدان منطقی برجام را عمیق‌تر می‌کرد.
دولت قبل چگونه پازل جنگ اقتصادی را تکمیل کرد؟
این در حالی بود که دولت پیشین حل نشدن موضوع هسته‌ای را به‌عنوان مهم‌ترین عامل اثرگذار در وضعیت اقتصادی کشور معرفی کرده بود و در نتیجه، زمینه‌ساز تسهیل اجرای سناریوهای روانی کشورهای منظومه غرب برای بی‌ثبات کردن بازار اقتصادی ایران و دامن زدن به جنگ روانی از طریق اثرگذاری بر نرخ سیال ارز و کالا شده بود. سایه سنگین برجام بر سیاست خارجی دولت روحانی که بسیاری از مواقع با مواضع جنجالی خود و دولتمردانش، حاشیه‌ای پررنگ‌تر از متن می‌یافت، به مثابه پوششی عمل می‌کرد که می‌توانست همه نواقص و کاستی‌ها را به سطح کارشکنی دیگر کشورها در اجرای برجام فروبکاهد. گفتن ندارد که نتیجه محتوم چنین فضایی این بود که همه چشم‌ها برای گره گشایی از تنگنای خودساخته دولت روحانی به مذاکرات دوخته شود. حال آنکه غربی‌ها نیز از اتکای صرف دولت او به برجام روزنه‌ای مناسب یافته بودند تا ایجاد اختلاف و دودستگی در جامعه ایرانی را ممکن کنند.
در این میان اما طرح مواضعی بحث برانگیز از سوی مقام‌های دولت پیشین نسبت به فعالیت‌های موشکی کشور که در قالب دکترین دفاعی، روندی رو به فرود را تجربه می‌کرد، خود در شکل‌گیری دوقطبی میدان و دیپلماسی نقش اثرگذاری را ایفا کرد؛ دو قطبی ای که عملاً بهره‌گیری دیپلمات‌ها از قدرت بازدارندگی سطح بالای نیروهای نظامی کشور را برای به خدمت گرفتن در مسیر تحقق منافع ملی کم رنگ می‌کرد و در عین حال بر آتش جنگ روانی به نفع دشمن می‌افزود.
همه راه‌ها به وین ختم نمی‌شود
اما پس از روی کار آمدن سید ابراهیم رئیسی ظرف چند ماه همه طرف‌های مخالف و موافق مذاکره با قدر‌ت‌های جهانی نظاره‌گر این واقعیت بودند که گرچه تیم دولت جدید یکی از مهم‌ترین اهداف خود در مذاکره را برچیدن دیوار بلند تحریم قرار داده است اما بنا ندارد که همه مسیرها برای تحقق منافع ملی را به وین ختم کند. اولین سخنی که رئیسی بعد از انتخابش به‌عنوان نماینده ملت بر زبان آورد، این بود که دولتش برای برچیدن حصار ظالمانه تحریم‌ها گام‌های جدی برخواهد داشت.
با این حال او کوشید این تصور را که حل همه مشکلات اقتصادی کشور در گروی «لغو تحریم‌ها از سوی غرب» است، از اذهان عمومی بزداید و بر لزوم پیگیری راهبرد «بی‌اثر کردن تحریم‌ها» و استفاده از کلیه فرصت‌های داخلی و زمینه‌های دیپلماتیک تأکید کند.
واقعیت این است که ظرف چند ماهی که از عمر دولت رئیسی می‌گذرد مقام‌های اجرایی، پیگیری مذاکرات و موضوعات سیاست خارجی را برپایه استراتژی تعامل و همکاری تنظیم کرده‌اند و در این مسیر درک مهمی از تجربه تلخ سیاسی کردن موضوع برجام از سوی دولت پیشین و آثار تخریبی آن بر فضای جامعه دارند.
هر‌تصمیمی در ترازوی هزینه - فایده
بررسی تحولاتی که بین تهران و سایر پایتخت‌های طرف مناقشه در هفته‌های اخیر صورت گرفته، نشان می‌دهد که پیام‌ها با معانی درست خود شنیده می‌شود و بدیهی است که پاسخ به نگرانی دیگران نیز به فراخور منافع و مصالح و در فضایی به دور از تنش سازی‌های رسانه‌ای داده می‌شود و هر رفتار و تصمیمی در ترازوی هزینه و فایده توزین می‌گردد.
در این نوع تصمیم‌گیری و رفتار، مسائل اصلی و مهم از مسائل فرعی وحاشیه‌ای باز شناخته می‌شود و در شرایط فعلی، انرژی دولت و مردم معطوف به آن موضوعاتی می‌شود که در حال حاضر اولویت دارند. چنین فضای عقلانی و آرامی که در کشور حکمفرما شده، مرهون رفتار و رویه‌ای است که رئیس دولت آن را در پیش گرفته است و حتی فضاسازی‌های مخالفت‌جویانه شماری از گروه‌های داخلی هم موجب نشده رئیسی و تیمش جبهه تقابل علیه آنها بگشایند. به کارگیری آثار و اهمیت رویکرد رئیسی در عرصه سیاست خارجی را باید فراتر از مسأله حل مذاکرات برجام و رفع تحریم‌ها جست‌وجو کرد.
این رویکرد در فضای سیاسی ایران که بعضاً محافلی خاص می‌کوشند مذاکرات جاری را هدف فضاسازی‌های خود قرار دهند، براساس محاسبات عقلانی و هوشمندانه دولت مورد پیگیری قرار گرفته است. پیدا بود رویکرد دولت سیزدهم جریان‌های حاشیه ساز را که قبل از آغاز دور جدید مذاکرات، تدارک یک التهاب و تنش در فضای سیاسی را دیده بود خلع سلاح کند.
آنها در تبلیغات و بازی رسانه‌ای خویش صحنه جنگی را میان دولت قبلی و جدید آراسته بودند که سیاست متوازن، منطقی و آرام دولت جدید، آن را ناکام گذاشت. در امتداد چنین فضایی شاید هیچ گاه عرصه سیاست در ایران تا این اندازه شاهد همسویی میدان و دیپلماسی نبوده است.
در حقیقت آنچه در صحنه واقعیت در حال رخ دادن است، پیگیری نوع خاصی از راهبردی است که می‌کوشد با پرهیز از غوغاسالاری به اهداف از پیش تعیین شده دست یابد؛ بدون آنکه واقعیت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی ایران و مناسبات روابط بین‌الملل در عصر حاضر را از نگاه دور بدارد.
آنچه تا اینجای کار هویدا شده، آن است که خبرها از روند رو به پیشرفت مذاکرات وین حکایت می‌کند و دیپلمات‌های ایرانی به دور از جنجال‌سازی با سازوکاری اندیشیده شده لغو تحریم‌ها را با شیوه‌ای اثرگذار بر مناسبات مالی و بانکی ایران دنبال می‌کنند.
مذاکرات احیای برجام را در کنار همه تحولاتی که در عرصه‌های مختلف منطقه و بین‌الملل دنبال می‌شود، می‌توان مهم‌ترین نشانه کارآمدی سیاست خارجی دولت رئیسی دانست که علاوه بر حل موضوعات پیچیده بین‌المللی انتظار می‌رود اعتماد ضربه خورده افکار عمومی از رفتار دولت قبل را به‌حل بحران‌ها و معضلات مزمن اقتصادی و فرهنگی در داخل باز گرداند.
هیچ پیام شفاهی بین ایران و امریکا رد و بدل نشده است
سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه هیچ پیام شفاهی در وین بین ایران و امریکا مبادله نشده است، تصریح کرد که ایران هیچ ضرب‌الاجل ساختگی را نمی‌پذیرد.
به گزارش ایرنا، سعید خطیب‌زاده در نشست خبری با نمایندگان رسانه‌های داخلی و خارجی پیرامون مذاکرات رفع تحریم‌ها و نحوه انتقال پیام میان ایران و امریکا گفت: «هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام اتحادیه اروپا است و همواره سفارت سوئیس در تهران بارها این کار را کرده و این مکانیسمی نیست که بین ایران و امریکا ناشناخته باشد.»
وی گفت: اساساً چیزی غیر از متن‌های مکتوب جمهوری اسلامی ایران داده نشده و هیچ پیام شفاهی یا خارج از متن‌های مکتوب بین ایران و امریکا رد و بدل نشده است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به اینکه آیا امریکا درخواست مذاکره مستقیم با ایران را مطرح کرده است نیز بیان کرد: امریکا از زمانی که فشار حداکثری خود را می‌خواست آغاز کند تا به امروز بارها این درخواست را داشته که عکسی بگیرد و ما هم همواره گفته‌ایم تا وقتی که به تعهداتش ذیل برجام به صورت راستی‌آزمایی شده و با ارائه تضمین‌های لازم برگردد، آن زمان می‌تواند در میز برجام به عنوان یکی از اعضای برجام حاضر شود.
باقری در مراسمی به مناسبت بزرگداشت شهید سلیمانی در وین:
سردار سلیمانی توانست برای جمهوری اسلامی اقتدار بیافریند
علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد ایران، ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی را نقض آشکار حقوق بین‌الملل و حقوق بشر از سوی مرتکبین این جنایت دانست و تصریح کرد که فرمانده شهید سپاه قدس مؤلفه‌های قدرت ملی را به اقتدار منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کرد.
به گزارش ایرنا، باقری که صبح روز گذشته (دوشنبه) برای شرکت در ادامه گفت‌و‌گوها برای لغو تحریم‌ها به وین سفر کرده در مراسمی که از سوی سفارت کشورمان در اتریش به مناسبت بزرگداشت شهید سلیمانی برگزار شد، گفت: تلاش‌ها و مجاهدت‌های شهید سلیمانی متعلق به کل جامعه بشریت بود و تأثیر اقدامات وی فراتر از مرزهای ایران است.
مذاکره‌کننده ارشد ایران با بیان این مطلب که شهید سلیمانی اقتدار و اثرگذاری جمهوری اسلامی ایران در منطقه را به منصه ظهور گذاشت خاطرنشان کرد: سردار سلیمانی برای جمهوری اسلامی ایران تولید قدرت و از مؤلفه‌های قدرت صیانت و آن را به اقتدار منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کرد.
معاون سیاسی وزیر خارجه ایران گفت که فرمانده شهید سپاه قدس ایران؛ نماد عینی یک کارگزار حکومت دینی بود که با باور به انقلاب اسلامی توانست برای جمهوری اسلامی به‌صورت عینی و عملی اقتدار بیافریند. در این مراسم همچنین شماری از حاضران به ذکر خاطرات و نکاتی در خصوص شخصیت و اقدامات سردار سلیمانی پرداختند.
