چهار دهه بارورسازی ابرها در ایران
رکوردشکنی عملیات بارورسازی ابرهای ایران در سال آبی جاری
6 مرداد 1394 ساعت 8:47
مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها» طی سال آبی 94-93 با انجام 106 سورتی عملیات پرواز، پرکارترین سال را از لحاظ تعداد پروازها پشت سرگذاشته که با ارزیابی بارورسازی ابرها در مناطق هدف، نتایج این عملیات به زودی اعلام خواهد شد.
مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در یزد که زیرنظر موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو فعالیت دارد از سال 1377 با همکاری رصدخانه مرکزی آب و هواشناسی روسیه، پروژه های عملیاتی متعددی را در مناطق مرکزی و استان های شمالی کشور به اجرا درآورده که با گسترش تدریجی شعاع عملیاتی، 30 درصد مساحت کشور تحت پوشش عملیات بارورسازی ابرها قرار گرفته اند.
به گزارش ایران خبر ،در این گزارش با مروری گذرا بر تاریخچه و جنبه های فناوری باروری ابرها و میزان اثربخشی عملی این روشها نگاهی داریم به آخرین روند اجرای پروژه باروری ابرها در سال آبی جاری.
باروری ابرها، رویایی به بلندای تاریخ
بحث باروری ابرها (Cloud Seeding) که به عنوان شاخهای از علم تعدیل وضع هوا (Weather Modification) شناخته میشود، نوعی رفتار هوشمندانه با ابرها و سیستمهای ابری و در جهت افزایش بارش در ابرهایی است که فرایندهای بارش در داخل آنها در حال شکلگیری و اجرا است. به عبارت دیگر هر عملی که باعث تحریک ابر و تغییر در فرآیندهای درونی ابر گردد و با اضافه کردن موادی خاص که تحت عنوان عاملهای باروری نامیده میشود به منظور افزایش یا کاهش بارش صورت پذیرد، باروری ابر نامیده میشود.
اگر چه از سالهای 1932 دانشمندان روسی در مؤسسه باران مصنوعی در جهت کشف راهی برای تعدیل مصنوعی آب و هوا سرگرم تحقیق و بررسی بودند، اما در سال 1946 یک دانشمند آمریکایی به نام Vincent j. Schaefer در آزمایشگاه جنرال الکتریک به صورت تصادفی پی برد یخ خشک میتواند قطرات آب ابر سرد (قطرات آب مایع با دمای زیر صفر درجه سلسیوس) را به کریستالهای یخ تبدیل کند. وی در آزمایشی در حدود یک و نیم کیلوگرم یخ خشک را توسط هواپیما در داخل ابرهای استراتوکومولوس تزریق کرد. در این آزمایش، شفر بعد از حدود پنج دقیقه بارش برف در زیر ابر را مشاهده کرد.
بته قبل از شفر در سال 1942 یک دانشمند آلمانی به نام فندایزن (Findesen) نیز آزمایش مشابهی را توسط هواپیما انجام داده بود. او به جای یخ خشک از شن و ماسه استفاده کرد اما نتیجه کار او مانند آزمایش شفر موفقیتآمیز نبود. متأسفانه فندایزن در طول جهانی دوم کشته شد و نتوانست آزمایشهای خود را ادامه دهد. به این ترتیب شفر و دیگران، آزمایشهای خود را ادامه دادند و در حدود سالهای 1950 باروری ابرها به صورت یک فنآوری آغاز شد و به این ترتیب بشر توانست همانند سایر زمینههای زندگی خود، به یکی دیگر از رویاهایش جامه عمل بپوشاند. رویایی که بعضاً در گذشته، با استفاده از روشهای غیر علمی و یا خرافی سعی در اجرای آن داشت.از آن تاریخ تاکنون پروژههای باروری ابرها در بسیاری از کشورهای جهان اجرا شده است.
قابلیتهای فناوری باروری ابرها
● استحصال منابع جدید آب با هدف کاهش اثرات ناشی از خشکسالی
● افزایش بارش به صورت برف یا باران
● از بین بردن تگرگ
● رفع مه در فرودگاه ها و اتوبان ها
روشهای اجرای باروری ابرها
طی بیش از نیم قرنی که کارایی روشهای بارورسازی ابرها اثبات شده روش ها و مواد مختلفی در بسیاری از کشورهای پیشگام در زمینه باروری ابرها، مورد آزمایش قرار گرفته و اکنون از مهمترین و مؤثرترین این روش ها در بسیاری از عملیات اجرایی باروری ابرها استفاده میشود.
استفاده از تجهیزات زمینی
در بسیاری از پروژههای باروری ابرها از شبکه ژنراتورهای زمینی که در محلهای مناسبی در مناطق کوهستانی نصب میشوند، استفاده میشود. از این ژنراتورها برای تبدیل مواد باروری به ذرات بسیار ریز (درحدود میکرون) و آزادسازی آن در هوا استفاده میشود. سپس این مواد با استفاده از جریانات باد به درون ابر وارد میشود.
استفاده از تجهیزات پرتابی زمین به هوا
در این روش از تجهیزاتی مانند موشک های ویژه، گلولههای توپ و ... استفاده میشود. در حال حاضر انواع مختلفی از موشک های حاوی مواد باروری ابر وجود دارند که در پروژههای محدودی از آنها استفاده میشود. البته عمده کاربرد این موشک ها، در جلوگیری از بارش تگرگ میباشد. با شلیک این موشک ها در قسمت های مناسبی در درون ابرهای تگرگزا و سلول های طوفان، میتوان از بارش تگرگ و یا وقوع بعضی از بارش های مخرب جلوگیری کرد.
استفاده از هواپیما
عمده عملیات اجرایی باروری ابرها با استفاده از هواپیما انجام میشود. استفاده از هواپیما خود شامل روش های مختلفی است که با توجه به نوع ماده باروری، شرایط جغرافیایی و نوع ابر تعیین میشود و به طور کلی میتوان آنرا به سه دسته مهم باروری در پای ابر، باروری در داخل ابر و باروری از قله ابر تقسیم کرد.
هر یک از روشها باروری ابرها یا ترکیبی از آنها با درنظر گرفتن ملاحظات مربوط به نوع ابر و شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه و نوع ماده باروری مورد استفاده و سایر پارامترهای دخیل در این امر انتخاب میشوند.
باروری ابرها در جهان
براساس گزارش جولای 2013 سازمان جهانی هواشناسی در حال حاضر بیش از 42 کشور دنیا در حال اجرای پروژههای تحقیقاتی و اجرایی در زمینه تعدیل آب و هوا هستند که کشورهای روسیه و آمریکا به عنوان پیشگامان این حوزه تحقیقات مفصل و دامنهداری را در این زمینه انجام دادهاند.
در دو کشور آمریکا و استرالیا برنامه های عملیاتی باروری ابرها بیش از 50 سال است که بدون وفقه در حال انجام میباشد. در حال حاضر بعد از چین، آمریکا، تایلند و هند بیشترین سرمایه گذاری در زمینه برنامههای عملیاتی تعدیل آب و هوا را انجام دادهاند. همچنین 36 برنامه فعال عملیات تعدیل آب و هوای در حداقل 9 ایالت واقع در غرب ایالات متحده آمریکا (کالیفرنیا، نوادا، یوتا، آیداهو، وایومینیگ، کلرادو، داکوتای شمالی، کانزاس و تگزاس) در حال انجام است. در سالهای اخیر کشورهای هند، تایلند، آمریکا و فلسطین اشغالی بیشترین سرمایهگذاریها را در زمینه تحقیقات تعدیل آب و هوا انجام دادهاند و در این زمینه بسیار فعال میباشند.
شواهد علمی معتبری درباره اثربخشی باروری ابرهای زمستانه در مناطق کوهستانی (برای تولید برف) وجود دارد.
مطابق بیانیه 2005 انجمن تعدیل آب و هوا در حال حاضر بسیاری از آزمایشات تحقیقاتی نشان دادهاند که سیستم های ابری کوهستانی زمستانه به طور موفقیت آمیزی قابلیت افزایش بارش دارند. به عنوان نمونه در چندین منطقه کوهستانی غرب ایالات متحده آمریکا، سیر تکاملی، رشد و سقوط ذرات یخ ناشی از باروری به ثبت رسیده و شدت بارش در مناطق بارورشده در دامنه یک صدم تا بزرگتر از یک میلیمتر بر ساعت افزایش یافته و گرچه این تحقیقات در مقیاس زمانی و مکانی کوچکی بوده اما نتایج آنها با ارزیابی رندوم سازگار بوده است. مضافاً آنکه تعداد قابل توجه و در حال رشد برنامههای عملیاتی همواره حاکی از افزایش 5 تا 15 درصد بارش فصلی میباشد. نتایج در مناطق قارهای و ساحلی مشابه هستند اما بیشترین پتانسیل افزایش بارش در مناطق ساحلی متعلق به ابرهای کانوکتیو میباشد. با توجه به سازگاری اثرات در مناطق مختلف میتوان نتایج ارزیابی را تعمیم داد.
این بیانیه توسط جوامع تخصصی از قبیل انجمن تعدیل آب و هوا، سازمان جهانی هواشناسی و انجمن آب و هواشناسی آمریکا تصدیق میشود. علاوه بر آن انجمن آب و هواشناسی آمریکا بیان میکند که مدارک قابل توجهی وجود دارد که تحت شرایط معین با تکنیکهای موجود، بارش از ابرهای کوهستانی ابرسرد افزایش مییابد. آنالیزهای آماری دادههای بارش در بعضی پروژههای طولانی مدت حاکی از افزایش فصلی تقریباً 10درصد میباشد.
سابقه باروری ابرها در ایران
در سال 1346 دولت ایران اجرای پروژه باروری ابرها را از کشور امریکا درخواست کرد که با توجه به عدم تحقق این موضوع، مجلس شورای ملی در 27 تیرماه 1347 در ماده 19 قانون آب و نحوه ملی شدن آن استحصال آب از طریق بارور کردن ابرها را از جمله وظایف وزارت آب و برق عنوان کرد. وزارت نیرو طی سال های 1353 تا 1357 با همکاری یک شرکت کانادایی و با استفاده از یک فروند هواپیما و ژنراتورهای زمینی تصعیدکننده یدور نقره مبادرت به اجرای پروژه باروری ابرها در حوزه آبریز سدکرج و جاجرود کرد.
پیگیری این پروژه با توجه به شرایط ویژه پس از انقلاب و جنگ تحمیلی سالها با وقفه مواجه شد و بین سال های 1367 تا 1375 به صورت پراکنده و با استفاده از ژنراتورهای زمینی در ارتفاعات شیرکوه یزد به اجرا درآمد.
کد مطلب: 35014
آدرس مطلب: https://www.irankhabar.ir/fa/doc/report/35014/رکوردشکنی-عملیات-بارورسازی-ابرهای-ایران-سال-آبی-جاری