کد مطلب: 132937
تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۹ ارديبهشت ۱۳۹۸ ساعت ۱۰:۱۱
گروه اقتصادی / رضا، 22 سال سابقه کار در یکی از دستگاه‌های دولتی دارد و تمام پس‌اندازی که دراین سال‌ها به دست آورده به 70 میلیون تومان می‌رسد. دراین سال‌ها اهل ریسک نبوده و سودی که از سپرده بانکی می‌گرفته به گذران زندگی اش کمک کرده است.
محسن پسرعموی او با همین میزان پس‌انداز حالا یکی از پولدارهای فامیل شده و زرنگی او ورد زبان‌ها شده است.
رضا که فرصت سال گذشته را برای کسب سود از بازار ارز از دست داده است، با توصیه پسرعمو و یکی از همکارانش به خیل خریداران ارز پیوسته است به امید اینکه همانند محسن و هزاران نفری که از این راه زندگی خود را تغییر داده‌اند، او هم پس از 22 سال کار به زندگی مستأجری خود پایان دهد. با افزایش نوسان در بازار و آغاز رشد دوباره نرخ ارز رضا تمام پس‌انداز خود را دلار می‌خرد.
حالا او هم به کسانی که هر لحظه قیمت‌ها را رصد می‌کنند اضافه شده است و در روزهای اول از ادامه افزایش نرخ ارز خوشحال است و رؤیابافی می‌کند.
یک هفته پس از خرید دلار سود او از هر دلار به 500 تومان می‌رسد اما توصیه دوستان و اخباری که از گرانی بیشتر ارز می‌گوید رضا را دراین راه مصمم کرده است. اما خوشحالی او دوام ندارد و پس از 10 روز دوباره افت قیمت‌ها شروع می‌شود. افت نرخ دلار در شرایطی که تنش‌های سیاسی در منطقه بالا گرفته با تحلیل هیچ یک از دوستانش هماهنگ نیست و برخلاف انتظار قیمت‌ها رو به کاهش گذاشته است.
کم‌کم نشانه‌های پشیمانی در چهره و گفته‌های رضا نمایان می‌شود؛ پشیمانی ای که چند روز بعد به یک یأس تبدیل می‌شود که چرا چنین کاری کرده و تمام دارایی خود را دلار خریده است چرا که پس از 15 روز نرخ دلار 150 تومان از قیمتی که او خرید کرده، کمتر شده است.
دراین شرایط رضا باید تصمیم خود را بگیرد یعنی یا به توصیه پسرعموی خود که می‌گوید قیمت‌ها دوباره بالا می‌رود عمل کند یا به گفته همکار خود که می‌گوید جلوی ضرر را از هر جا که بگیری منفعت است.
بالاخره رضا تصمیم خود را می‌گیرد و پیش از آنکه زیانش بیشتر شود، قصد فروش می‌کند.پس از دردسرهای فراوان و در سه نوبت موفق می‌شود که دلارهای خود را بفروشد. هرچند از این بابت نفس راحتی می‌کشد اما سرمایه‌اش از 70 به 50 میلیون تومان کاهش یافته است.
ریسک‌هایی که ارز را تهدید می‌کند
وقتی که رئیس کل بانک مرکزی چند روز پیش از مردم خواست که خرید دلار یا یورو را به مثابه سرمایه‌گذاری فرض نکنند، کمتر کسی فکر می‌کرد که دلاری که به نزدیک 16 هزار تومان رسیده بود دوباره به کانال 14 هزار تومان بازگردد.
گرچه افراد زیادی در سال‌های اخیر از خرید و فروش ارز سود کلانی به جیب زده‌اند، ولی ضمن اینکه شرایط تغییر کرده بلکه سرمایه‌گذاری در این بازار را نیز با ریسک‌های زیادی همراه کرده است. برخی تصور می‌کنند از آنجا که رشد نرخ ارز باعث افزایش قیمت کالاها و سایر بازارها می‌شود، اگر به‌صورت مستقیم منشأ این افزایش قیمت‌ها یعنی ارز را بخرند سود بیشتری می‌برند. به اعتقاد برخی به‌دلیل اختلاف زیاد نرخ تورم و سود سپرده بانکی، سرمایه‌گذاری در بانک به معنای دریافت سود منفی است و به همین دلیل به سراغ ارز می‌روند تا این سود منفی را به مثبت تغییر دهند. این درحالی است که حتی در صورت کسب سود، سود حاصل از آن تنها سود حسابداری است و سود اقتصادی و واقعی نیست. درمجموع از نظر اقتصادی در شرایط فعلی سرمایه‌گذاری در بازار ارز با ریسک‌ها و مخاطرات زیادی روبه‌رو است. بازار ارز به‌دلیل تأثیری که در کل اقتصاد دارد همواره با مداخله دولت و سیاستگذاران روبه‌رو ست و بانک مرکزی با هدف جلوگیری از رشد نوسان در آن ورود می‌کند و اجازه رشد نرخ را از سطح معینی نمی‌دهد و در واقع جلوی بازده بیشتر را برای سرمایه‌گذاران می‌گیرد به طوری که در بسیاری از مواقع نرخ ارز در بازه‌های دو تا سه ماهه به ثبات نسبی می‌رسد. درصورتی که سپرده‌گذاران بانکی در سررسیدهای خود سود توافق شده را دریافت می‌کنند.
بدین ترتیب درشرایطی که دولت چنین مداخله‌ای در سایر بازارها مانند سهام و مسکن را ندارد انتظار سود در این بازار با اما و اگرهای بسیاری مواجه می‌شود.
یکی دیگر از مخاطرات این بازار وابستگی نرخ ارز به مؤلفه‌های سیاسی و برون مرزی است. برهمین اساس با لغو احتمالی تحریم‌ها و تغییر شرایط سیاسی به یک باره نرخ فعلی سقوط خواهد کرد. ضمن اینکه سیاستگذار همواره نرخ هدفگذاری شده مشخصی برای ارز در نظر دارد که در سایر بازارها چنین نرخی وجود ندارد.
علاوه براین رفتار پیش‌بینی نشده دولت نیز می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری دراین بازار را افزایش دهد. همانگونه که اکنون دولت تصمیم گرفته است از معاملات ارز مالیات دریافت کند که به طور قطع بازدهی آن را کاهش خواهد داد. طی روزهای آینده بازار متشکل ارزی نیز راه‌اندازی خواهد شد که به زعم کارشناسان اقتصادی تأثیر مستقیمی بر واقعی شدن نرخ ارز خواهد داشت. بدین ترتیب برنامه‌های متنوع و متعدد دولت برای ساماندهی بازار ارز همواره بر بازده ارز تأثیر خواهد داشت.
گفتنی است سرپرست سازمان امور مالیاتی کشور ۲۴ اردیبهشت، شیوه‌نامه رسیدگی مالیاتی به خرید‌های ارزی اشخاص حقیقی و حقوقی از بانک مرکزی را به ادارات کل امور مالیاتی سراسر کشور ابلاغ کرد. طبق اعلام سازمان امور مالیاتی، این شیوه‌نامه به منظور رسیدگی مالیاتی به خرید‌های ارزی با توجه به تحولات ارزی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ و فعالیت سوداگرانه برخی اشخاص که مبادرت به خرید ارز به‌هر طریق از بانک مرکزی کرده‌اند، صادر شده است. محمد قاسم پناهی سرپرست سازمان امور مالیاتی در این باره اعلام کرده که کلیه اطلاعات مربوط به خرید ارز اشخاص حقوقی در پایگاه اطلاعاتی مالیاتی بارگذاری شده است و ادارات امور مالیاتی مربوطه مطابق مقررات اقدام می‌کنند. همچنین ریسک‌های دیگری مانند تقلبی بودن اسکناس ارز و خرید گران و فروش ارزان نیز سرمایه‌گذاری در ارز را تهدید می‌کند.
یادداشت
مداخله علمی در بازار ارز
احمد حاتمی یزد
کارشناس اقتصادی
افزایش نرخ ارز از اواخر سال 1396 باعث شد تا بازار ارز با تحولات بسیاری مواجه شود. از یک سو دولت برای جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی نرخ‌های ترجیحی اعلام کرد و درنتیجه ارز با قیمت‌های متفاوتی عرضه می‌شود. از سوی دیگر برخی از مردم برای کسب سود یا حفظ ارزش دارایی‌های خود به سمت خرید ارز رفتند و از ریال فراری شدند.
علاوه براین تفاوت قیمت ارز دولتی با آزاد باعث شد تا بازگشت ارز به کشور با مانع جدی روبه‌رو شود به طوری که براساس تازه‌ترین اعلام رئیس کل بانک مرکزی 40 درصد ارز حاصل از صادرات به کشور بازنگشته است. مجموع این مؤلفه‌ها درکنار عوامل سیاسی و روانی باعث شده است تا نوسان قیمتی در بازار ارز نیز افزایش یابد. به‌گونه‌ای که در برخی هفته‌ها شاهد نوسان بیش از 10 درصدی نرخ ارز بوده‌ایم که زیان سنگینی برای اقتصاد ملی به همراه دارد. زمانی که نوسان ارز بالاست فعالان اقتصادی و تجار قدرت پیش‌بینی خود را از دست می‌دهند. برهمین اساس طی سال‌های اخیر بخصوص از مهر ماه سال گذشته دولت و بانک مرکزی طرح‌های متعددی برای ساماندهی بازار ارز تدوین و اجرا کرده‌اند که یکی از آنها راه‌اندازی بازار متشکل ارزی است که طبق گفته مسئولان قرار است طی روزهای آینده کار خود را به‌صورت رسمی آغاز کند. دراین بازار در فاز نخست امکان خرید و فروش اسکناس ارز به‌صورت عمده وجود دارد که در فاز بعدی حواله جات را نیز در برمی گیرد. هرچند در این بازار تنها معاملات عمده صورت می‌گیرد و معاملات خردی که به مردم اختصاص دارد را شامل نمی‌شود، ولی به طور قطع روی قیمت ارز در بازار آزاد و معاملات خرد نیز تأثیر می‌گذارد. درواقع بانک مرکزی برای جلوگیری از نوسانات قیمتی باید در بازار مداخله کند. هم‌اکنون و در نبود بازار متشکل بانک مرکزی از طریق صرافی‌ها در بازار دخالت و قیمت‌ها را متعادل می‌کند ولی درصورتی که بازار متشکل ارزی راه‌اندازی شود، بانک مرکزی به راحتی می‌تواند از طریق این بازار و همچنین سامانه نیما سمت و سوی بازار ارز را به سوی تعادل هدایت کند. بدین ترتیب دخالت بانک مرکزی در بازار ارز از طریق بازار متشکل ارزی شکل علمی و منطقی به خود می‌گیرد ضمن اینکه کارایی آن هم افزایش می‌یابد. درمجموع می‌توان کارکرد بازار متشکل ارزی را در یکسان‌سازی نرخ ارز و ساماندهی عرضه و تقاضا خلاصه کرد.
