به گزارش ایران خبر، دکتر علی حقی زاده، در جلسه بررسی علل وقوع سیل که در دانشگاه لرستان برگزار شد، با بیان اینکه سیل از جمله مخاطرات طبیعی است که هر ساله خسارت‌های زیادی را به سراسر ایران، مخصوصاً به لرستان تحمیل کرده است، اظهار کرد: با توجه به خسارات و مشکلات عمدهای که به وسیله سیل ایجاد می‌شود، پرداختن به این پدیده و عوامل تأثیرگذار و به وجود آورنده آن بسیار حائز اهمیت است.
وی با بیان اینکه سیل علت بیش از یک سوم مجموع خسارات وارده در جهان است، ادامه داد: کاهش خسارت‌های ناشی از سیل سبب حفظ رفاه و ارتقا کیفی سطح معیشت ساکنان حوضه آبخیز بخصوص در مناطق مستعد سیل می‌شود.
تغییر اقلیم باعث ایجاد پدیده سیل می‌شود؟
این دانشیار دانشگاه لرستان به علل ایجاد سیل در استان اشاره کرد و با بیان اینکه سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا تغییر اقلیم باعث ایجاد پدیده سیل می‌شود؟ افزود: ارتباط سیل با تغییر اقلیم بسیار سخت است چون پدیده‌های طبیعی مثل سیل مستخرج از پارامترهای اقلیمی، پیچیده و غیرخطی هستند؛ ولی می‌توان گفت تغییر اقلیم باعث افزایش شدت رخدادهای حدی اقلیمی خواهد شد. به نظر خیلی از متخصصین ویژگی اصلی تغییر اقلیم بی‌نظمی است، سیل‌های اخیر اصولاً یک بی‌نظمی اقلیمی هستند که ممکن است در آینده ادامه داشته یا نداشته باشند.
حقی‌زاده، علت اصلی وقوع این سیلاب‌ها را بارش باران‌های شدید عنوان کرد که باعث طغیان رودخانه و جاری شدن آب در زمین‌های حاشیه‌ای رود شده است، بیان کرد: به سیلاب‌هایی که به یکباره و بدون هیچ فرصت قبلی ایجاد و جاری می‌شود، سیل‌های آنی flash flood)) گفته می‌شود.
وی ادامه داد: در یک تقسیم بندی دیگر نوع سیلاب‌های ایجاد شده در استان رودخانه‌ای و شهری است. با توجه به آمار هواشناسی افزایش بارندگی ۱۱۴۳ میلی‌متری امسال لرستان نسبت به پریود زمانی متناظر در سال گذشته ۲۰۰ درصد و همین افزایش بارندگی امسال نسبت به پریود زمانی متناظر در بلند مدت ۱۳۰ درصد بوده که نشان دهنده وجود علت اصلی معلولی بنام روان اب و سیل در استان است.
وی گفت: عدم اخذ مجوز جهت احداث سدهای مخزنی و… در استان از طرف وزرات نیرو به بهانه تخصیص حق ابه غیرواقعی باعث می‌شود که لرستان از این منابع آبی سرشار تنها از خسارت سیل بهره‌ای ببرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه لرستان تصریح کرد: تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی به کشاورزی در مناطق روستایی و توسعه ناپایدار در مناطق شهری بدون توجه به اصول و مبانی اولیه اکو هیدرولوژی یکی از عوامل تأثیرگذار بر ایجاد سیل است و این تغییر کاربری‌ها در روستاها ناشی از افزایش جمعیت و وابستگی و تکیه معیشت مردم به منابع طبیعی بوده است.
وی عنوان کرد: تغییر کاربری‌های موجود در شهرها و حاشیه شهرها ناشی از سودجویی یک سری افراد بانفوذ و عدم برخورد قاطع دستگاه‌ها و ادارات متولی و گاهی وجود رانت‌های مختلف است؛ همچنین می‌توان به کاهش سطح مناطق نفوذپذیر در شهرها مثل پارک‌ها و فضای سبز اشاره کرد.
وی با بیان اینکه عدم توجه و بیگانگی مدیران شهری لرستان به واژه آبخیزداری شهری از علل ایجاد سیل در استان عنوان کرد و با اشاره به اینکه امروزه با توسعه زندگی شهرنشینی و شهرها، موضوع مدیریت حوزه‌های شهری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است، گفت: وقوع سیل‌های گسترده در حوزه‌های شهری باعث ایجاد خسارات جانی و مالی فراوان و تأثیرات مناسب و مخرب در شکل طبیعی، کیفیت آب، ارزش‌های اکولوژیکی در حوزه‌های شهری می‌شود.
حقی‌زاده با بیان اینکه عدم رعایت حریم رودخانه و تجاوز به این محدوده به هر شکل بروز و یا تشدید سیلاب را به همراه دارد، گفت: برداشت غیر اصولی مصالح رودخانه‌ای موجبات تغییر مرفولوژی رودخانه را به همراه دارد که اغلب پیامدهای نا مناسب و پیش بینی نشده‌ای را به خصوص در انحراف مسیر جریان طبیعی ایجاد کرده و باعث گسترش سیلاب می‌شوند.
نماینده انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران در لرستان افزود: عدم اجرای مدیریت جامع آبخیزداری شامل اقدامات مدیریتی و اقدامات مهندسی مانند ساخت بانکت، سکوها در دامنه‌ها و احداث خشکه چین، گابیون بندی، بندهای ملاتی در آبراهه‌ها و احداث سدهای خاکی و بندهای خاکی در پایین دست زیر حوزه‌ها باعث شده است.
بارش‌های سیل آسا سبب بهبود افت آب‌های زیر زمینی نشده است
حقی‌زاده بیان کرد: علی‌رغم افزایش بارش‌های سیل آسا شاهد تغذیه قابل قبولی در آبخوان‌ها و بهبود افت آب‌های زیر زمینی نبوده ایم در حالیکه با انجام پروژه‌های آبخیزداری شاهد کاهش خسارات سیل و بهبود تغذیه آبخوان‌ها خواهیم بود.
این عضو هیأت علمی دانشگاه لرستان اشاره کرد: عدم توجه به مباحث هیدرولوژیکی در طراحی و احداث سازه‌های رودخانه‌ای مثل پل‌ها و سیل بندها و..... بر اساس دبی سیلاب طرح، استانداری باید شهرداران و پیمانکاران و مشاوران را ملزم به استفاده از متخصصین آّب در طراحی پل‌ها و پروژه‌های رودخانه‌ای و معابر کرد. سیلاب‌های شهری اخیر نشان داد که در طراحی سیستم کانال کشی و جدول کشی در شهرها اصول اولیه هیدرولوژی و آبخیزداری رعایت نشده است.
وی، احیای دفتر مطالعات آبخیز کرخه و احیای دفتر مطالعات آبخیز دز را از جمله مطالبات استانی در موضوع سیل عنوان کرد و گفت: مدیریت جامع و هدفمند در آبخیزداری بر اساس مرز هیدرولوژیکی تعریف می‌شود نه بر اساس مرزهای سیاسی، متأسفانه مدیریت سیاسی استان‌ها ضربه سنگینی به این مدیریت هوشمندانه وارد کرده در این مدیریت جامع همه اجزای حوزه بالادست و پایین دست به صورت یکسان دیده می‌شوند.
حقی‌زاده افزود: در کشور ایران به خصوص استان لرستان بخاطر اکوسیستم شکننده، نیازی فوری به اقدامات و نسخه شفا بخش آبخیزداری حس می‌شود.
لزوم احیای دفتر مطالعات آبخیزداری سد کرخه و دز در لرستان
نماینده انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران در لرستان با بیان اینکه احیای دفتر مطالعات آبخیزداری سد کرخه و دز در استان لرستان و تخصیص اعتبار مستقل به این دو دفتر در استان کاملاً حیاتی و برای نجات سدهای استان خوزستان ضروری به نظر می‌رسد، یادآور شد: لزوم تصحیح حق ابه لرستان توسط وزرات نیرو و شورای عالی آب ضروری است چرا که سد سازی و توسعه کشت آبی و آبیاری نوین بدون حق ابه نه تنها یک تصمیم غیر کارشناسی و اشتباه مدیریتی در منابع آب بوده بلکه یک فاجعه اکوسیستمی است و این حق با چانه زنی و رایزنی هوشمندانه نمایندگان و مدیران ارشد استان و نخبگان اجرایی گرفتنی است.
وی بر احداث سدهای مخزنی و تنظیمی در استان تاکید کرد و با اشاره به اینکه حدود ۱۲ درصد آب‌های سطحی در استان لرستان جاری هستند و میزان دبی خروجی سالیانه از استان لرستان ۱۳ میلیارد مترمکعب است و این در حالیست که حجم ۶ سد ساخته شده در لرستان فقط ۲۰۶.۸۳ میلیون مترمکعب است، تصریح کرد: با این توصیف، کشاورزی بیمار لرستان تشنه عبور از کشاورزی سنتی به کشاورزی اقتصادی است. این کشاورزی غیراقتصادی و بیمار برای جبران آب مورد نیاز خود با برداشت غیراصولی از منابع اب زیرزمینی باعث افت آب‌های زیرزمینی در بخش‌های زیادی از استان شده است.
ضرورت احداث سدهای مخزنی در مکان‌های مناسب در لرستان
حقی‌زاده اضافه کرد: با احداث سدهای مخزنی در مکان‌های مناسب در استان لرستان ضمن کاهش فشار بر منابع آب زیر زمینی شاهد افزایش سطح کشت آبی در استان و رونق اقتصادی در جوامع روستایی خواهیم بود. از طرفی با نبود منابع اب پایدار در استان لرستان در بخش شرب لزوم احداث سدهای بزرگ در لرستان مثل سد معشوره و..... حیاتی به نظر می‌رسد. همچنین برای کنترل سیلاب‌ها نیاز به احداث سدهای تنظیمی در استان در مناطق مستعد سیل است.
این مدرس دانشگاه لرستان بر تهیه نقشه مناطق مستعد سیل در استان لرستان و برنامه ریزی دستگاه‌های اجرایی در این مناطق تاکید کرد و گفت: رسیدن به این نقشه جامع با مطالعه بر عوامل تأثیرگذار بر سیل در این مناطق شامل پوشش گیاهی، نوع خاک، ژئومرفولوژی، دوری و نزدیکی به رودخانه و...... استفاده از مدل‌ها و فناوری‌های نوین امکان پذیر خواهد بود.
وی بر لزوم توجه بیشتر به آئین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیل‌ها، مرداب‌ها، برکه‌های طبیعی و شبکه‌های آبرسانی، آبیاری و زهکشی و برخورد قاطع با متخلفین و متجاوزین به این حریم‌ها تاکید و بیان کرد: لازمه این اجرای این قوانین هماهنگی دستگاهی مختلف است و جابجایی بخشی از شهرستان پلدختر و معمولان و خرم اباد به مناطقی که خطر بروز سیل کمتر بوده نیاز به یک آمایش منطقهای و جدی دارد.
ضرورت ایجاد "پژوهشکده سازگاری با سیل "در دانشگاه لرستان
حقی‌زاده بر ایجاد "پژوهشکده سازگاری با سیل "در دانشگاه لرستان اظهار کرد: با توجه به وقوع سیل‌های مخرب در استان لرستان و در جهت مطالعه جامع و یکپارچه در استان، در راستای کاهش خسارت مالی و جانی و … تشکیل شود. این پژوهشکده در زمینه پیش‌بینی و هشدار سیل (هواشناسی) و اقدامات آبخیزداری و مدیریت و کنترل سیل، آموزش و ترویج به مردم در مناطق مستعد سیل فعالیت خواهد کرد.
