وی با بیان اینکه آب حاصل از بارندگی با سرعت نسبتا بالایی از ارتفاعات به سوی جلگه سرازیر می شود، تصریح کرد: به دلیل اینکه سطح زمین در برخی مناطق جلگه ای پایین تر از سطح دریا است بنابراین حجم آب اضافی حاصل از سیلاب‌ها به سختی به دریا تخلیه می‌شود و مدت زمان بیشتری در این مناطق پست باقی می ماند.
کارشناس مطالعات اداره‌کل هواشناسی مازندران گفت: از نظر وضعیت زمین شناسی و جنس خاک باید گفت که جنس حدود 44 درصد از اراضی مازندران از خاک سست تشکیل شده که نسبت به فرسایش و لغزش آسیب پذیری زیادی دارد.
دخالت انسان و تغییر اقلیم؛ دو عامل مهم بروز سیل در مازندران
امیری با اشاره به اینکه تعداد وقوع پدیده سیل در سال های اخیر در کشور و استان مازندران رو به افزایش است، تصریح کرد: این امر نه تنها از دخالت های ناشیانه انسان نشأت می گیرد بلکه شرایط تغییر اقلیم نیز خارج از محدوده دخالت بشری به افزایش این پدیده دامن می زند که وقوع بارش های سیل آسا و بی سابقه از جمله پیامدهای آن است.
وی ادامه داد: هیئت بین‌الدول تغییر اقلیم سال ها است که در مورد افزایش ریسک وقوع خشکسالی و سیل به عنوان پیامدهای تغییر اقلیم هشدار داده و می دهد واین هشدارها به این دلیل است که کشورهای تحت تأثیر، تدابیر خاصی را جهت انطباق با وضعیت اقلیمی جدید اتخاذ کنند؛ از جمله اقدامات انجام شده دراین زمینه تصویب توافق نامه پاریس در سال 2015 است که طی آن 195 کشور از جمله ایران که از کشورهای آسیب پذیر در برابر پیامدهای تغییر اقلیم است در آن حضور دارند.
حاشیه‌های رودخانه را دریابید!
کارشناس مطالعات اداره‌کل هواشناسی مازندران در ادامه به دخالت های انسانی در سال های اخیر که منجر به افزایش آسیب‌پذیری استان مازندران در برابر بارندگی های سنگین شده است، اشاره و اظهار کرد: ساخت و ساز غیرمجاز و یا با مجوزهای بدون مطالعه دقیق در حاشیه رودخانه ها یکی از مهم ترین دلایل بروز خرابی های ویرانگر به هنگام طغیان رودخانه ها است، در واقع رودخانه ها باید برای مواقعی که دبی یا حجم آب افزایش می یابد فضای کافی جهت هدایت آب اضافی در اختیار داشته باشند.
امیری افزود: لایروبی نامناسب رودخانه‌ها نیز گنجایش بستر آنها را کاهش می‌دهد و در بارندگی‌های شدید قدرت هدایت آب را کاهش داده و منجر به ایجاد مسیرهای فرعی از رودخانه و تخریب اراضی همجوار می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بر اساس مدیریت سیلاب‌های شهری، علاوه بر لایروبی رودخانه‌ها، باید برخی از مناطق در مسیر که ریسک ایجاد مسیر فرعی و تخریب زمین‌های مجاور را دارند توسط سازه‌هایی مانند دیواره‌های سیل بند مقاوم سازی شوند، تاکید کرد: دست اندازی و تجاوز به منابع طبیعی مازندران از جمله چرای بی‌رویه دام بیش از ظرفیت مراتع بالادست باعث از بین رفتن پوشش گیاهی مراتع می‌شود.
امیری افزود: در واقع پوشش گیاهی این مراتع باید مانند سدی در برابر جاری شدن آب باران عمل کند و مانع از وقوع سیل، فرسایش خاک و رانش زمین شود که در سال های اخیر به شدت مورد بی توجهی دامداران قرار گرفته است.
جنگل و نقش حیاتی آنها در پیشگیری از وقوع سیل
کارشناس مطالعات اداره‌کل هواشناسی مازندران خاطرنشان کرد: در دامنه‌ها نیز تجاوز به حریم جنگل و تبدیل منابع طبیعی به زمین‌های کشاورزی و حتی ویلا سازی‌ها، مقاومت اراضی را در برابر بروز سیل‌ها به شدت افزایش داده است و بازدید میدانی از مناطق سیل زده نشان می‌دهد در مناطقی که بافت جنگلی هنوز تخریب نشده سیلاب کمتر است و بیشتر آب بارشی به تدریج جذب زمین می‌شود.
امیری تاکید کرد: افزایش جمعیت شهرنشین، نوع شهرسازی و افزایش جاده سازی و آسفالت معابر نیز نفوذپذیری زمین را در برابر بارندگی ها به شدت کاهش می دهد و منجر به جاری شدن روانآب می شود.
وی تصریح کرد: با توجه به پیامدهای تغییر اقلیم و تغییر الگوی بارش و افزایش ریسک بارندگی های یک روزه با شدت بالا در زمان کوتاه که فرصت کافی برای جذب آب توسط زمین ایجاد نمی کند، دوره بازگشت وقوع سیل در منطقه کوتاه تر شده و فراوانی بروز سیل ها افزایش یافته است که این مسئله باید در فاز مطالعاتی احداث پل ها و سایر سازه ها مورد توجه قرار گیرد.
تشریح عوامل وقوع سیل در ارتفاعات
وی اضافه کرد: وجود دوره های طولانی خشکسالی و کم بارشی در مناطق کوهستانی استان منجر به خشک شدن خاک این نواحی شده است و همراه با سایر عوامل از جمله کاهش پوشش گیاهی منجر به سست شدن خاک و عدم مقاومت آن در برابر بارندگی ها می شود که احتمال بروز سیل و رانش زمین را افزایش می دهد.
کارشناس مطالعات اداره کل هواشناسی مازندران در ادامه اظهار کرد: احداث سدهای مختلف در استان از جمله اقداماتی است که تا حدودی از شدت این مشکلات کاسته چرا که بارندگی های شدید به جای سرازیر شدن به سوی جلگه، در پشت این سدها ذخیره می شوند تا در فصل گرم مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال اگر سد شهید رجایی نبود، به هنگام بارندگی های بسیار شدید، شهر ساری زیر آب می رفت و یا سد البرز که به عنوان محافظی از وقوع سیل در بابل جلوگیری می کند.
لزوم تمهیدات گسترده و اجرایی برای انطباق با تغییرات اقلیمی
امیری یادآور شد: انطباق با وضعیت جدید اقلیمی نیاز به تمهیدات گسترده ای دارد که با تدوین برنامه ای بلند مدت و تصویب قوانینی منطبق با تغییرات اقلیمی منطقه قابل اجرا است و ضمانت اجرایی محکمی را نیز طلب می کند.
وی گفت: برای جلوگیری از دست اندازی ساکنان منطقه به منابع طبیعی از جمله کشاورزان، دامداران، دلالان چوب و عاملان معاملات ملکی غیرمجاز باید اشتغالزایی و افزایش امکانات امرار معاش مردم به روش های سالم و دوست دار طبیعت مد نظر مسئولان و تصمیم سازان جامعه قرار گیرد، در غیر این صورت افزایش نیاز مالی و مشکلات معیشتی مردم هر روز تخریب بیشتر محیط زیست و منابع طبیعی را در پی خواهد داشت و متأسفانه در سال های آینده شاهد ویرانگری های بیشتری از جانب این طبیعت دست کاری شده خواهیم بود.
